ปริจเฉทที่ ๑ ชื่อจิตตสังคหวิภาค
หน้าที่
: 1 2
3 4 5 6 7
8 9 10 11 12
13 14 15 16 17
18 19 20 21 22
23 24 25
26 27 28 29 30 31 32
33 34 35 36 37 38 39
40 41 42 43 44 45 46
47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57
58 59 60 61 62 63 64
65 66 67 68 69 70 71
72 73 74 75
76 77 78 79 80 81
82 83 84 85 86 87 88 89
90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100
101 102 103 104 105 106 107 108
109 110 111 112 113 114 115 ค้นหาหัวข้อธรรม
การยิ้มและหัวเราะ
การยิ้มและการหัวเราะนั้น มี ๖
อย่าง
๑. สิตะ ยิ้มอยู่ในหน้า
ไม่เห็นไรฟัน
๒. หสิตะ ยิ้มแย้มพอเห็นไรฟัน
๓. วิหสิตะ หัวเราะเบา ๆ
๔. อุปหสิตะ หัวเราะจนกายไหว
๕. อปหสิตะ หัวเราะจนน้ำตาไหล
๖. อติหสิตะ หัวเราะจนสั่นพริ้ว
และโยกโคลงลงไปทั้งตัว
สิตะ และหสิตะ
เป็นการยิ้มแย้มของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า
พระปัจเจกพุทธเจ้า
และพระอรหันต์ทั้งหลาย
ที่เรียกว่าหสิตุปปาทจิต
แม้จะโสมนัสด้วยมหากิริยา
ก็เพียงแต่ยิ้มแย้มเท่านั้น
การยิ้มแย้มของพระอรหันต์นั้น
ถ้าอารมณ์เป็นอโนฬาริกะ
คือเป็นอารมณ์ละเอียดอันบุคคลธรรมดาไม่สามารถรู้
ขณะนั้นยิ้มแย้มด้วย
หสิตุปปาทจิต (หสิตุปปาทจิตนี้
เรียกว่า หสนจิตก็ได้)
ถ้าอารมณ์เป็น โอฬาริกะ
คืออารมณ์ที่หยาบ
หมายความว่าเป็นอารมณ์ธรรมดาที่บุคคลทั่วๆไป
ก็สามารถรู้ได้นั้น
ขณะนั้นยิ้มแย้มด้วยโสมนัสมหากิริยา
วิหสิตะและอุปหสิตะ
เป็นการหัวเราะของพระอนาคามี
พระสกทาคามี พระโสดาบัน
กัลยาณชนตลอดจนปุถุชนทั่ว ๆ ไป
อปหติสะและอติหสิตะ
เป็นการหัวเราะของบุคคลชั้นต่ำ
พาลบุคคล
จิตที่ทำให้การยิ้มแย้มและการหัวเราะเกิดขึ้นนั้น
ได้แก่จิต ๑๓ ดวงคือ โสมนัส
โลภมูลจิต ๔
" หสิตุปปาทะ ๑
" มหากุสล ๔
" มหากิริยา ๔
ปุถุชน ยิ้มและหัวเราะด้วยจิต ๘
ดวง คือ
โสมนัส โลภมูลจิต ๔
" มหากุสล ๔
พระเสกขบุคคล ๓
ยิ้มและหัวเราะด้วยจิต ๖ ดวง คือ
โสมนัส
โลภมูลทิฏฐิคตวิปปยุตตจิต ๒
" มหากุสล ๔
พระอเสกขบุคคล ยิ้มแย้มด้วยจิต ๕
ดวง คือ
โสมนัส หสิตุปปาทะ ๑
" มหากิริยา ๔
จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ
