ปริจเฉทที่ ๑ ชื่อจิตตสังคหวิภาค
หน้าที่
: 1 2
3 4 5 6 7
8 9 10 11 12
13 14 15 16 17
18 19 20 21 22
23 24 25
26 27 28 29 30 31 32
33 34 35 36 37 38 39
40 41 42 43 44 45 46
47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57
58 59 60 61 62 63 64
65 66 67 68 69 70 71
72 73 74 75
76 77 78 79 80 81
82 83 84 85 86 87 88 89
90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100
101 102 103 104 105 106 107 108
109 110 111 112 113 114 115 ค้นหาหัวข้อธรรม
รูปาวจรกิริยาจิต
รูปาวจรกิริยาจิต
เป็นจิตของพระอรหันต์ที่เข้ารูปฌาน
ถ้าพระอรหันต์ เข้าฌานในรูปาวจร
เรียกว่าพระอรหันต์เข้ารูปาวจรกิริยาจิต
แต่ถ้าปุถุชนและเสกขบุคคลเข้ารูปาวจรฌานนั้น
จะเรียกว่า รูปาวจรกุสลจิต (เสกขบุคคล
มี พระโสดาบัน พระสกทาคามี
พระอนาคามี) รูปาวจรกิริยาจิตมี ๕
ดวง คือ
๑. วิตกฺกวิจารปีติสุเขกคฺคตา
สหิตํ ปฐมฌานกิริยาจิตฺตํ
รูปาวจรกิริยาดวงที่ ๑
จิตเกิดพร้อมด้วย วิตก วิจาร ปีติ
สุข เอกัคคตา เป็นปฐมฌานกิริยา
๒. วิจารปีติสุเขกคฺคตา สหิตํ
ทุติยฌานกิริยาจิตฺตํ
รูปาวจรกิริยาดวงที่ ๒
จิตเกิดพร้อมด้วย วิจาร ปีติ สุข
เอกัคคตา เป็นทุติยฌานกิริยา
๓. ปีติสุเขกคฺคตา สหิตํ
ตติยฌานกิริยาจิตฺตํ
รูปาวจรกิริยาดวงที่ ๓
จิตเกิดพร้อมด้วย ปีติ สุข
เอกัคคตา เป็นตติยฌานกิริยา
๔. สุเขกคฺคตา สหิตํ
จตุตฺถฌานกิริยาจิตฺตํ
รูปาวจรกิริยาดวงที่ ๔
จิตเกิดพร้อมด้วย สุข เอกัคคตา
เป็นจตุตถฌานกิริยา
๕. อุเปกฺเขกคฺคตา สหิตํ
ปญฺจมฌานกิริยาจิตฺตํ
รูปาวจรกิริยาดวงที่ ๕
จิตเกิดพร้อมด้วย อุเบกขา
เอกัคคตา เป็นปัญจมฌานกิริยา
ผู้ที่เข้าฌานจะมีความสุข
อาจเข้าฌานถึง ๗ วัน
ก็จะมีความสุขถึง ๗
วันซึ่งจะหาความสุขอื่นที่จะมีความสุขติดต่อกันถึง
๗ วันนั้นยาก
พระอรหันต์จึงหลีกเล้นไปเข้าฌานเพื่อหาความสุข
แต่ผลของฌานรูปาวจรของพระอรหันต์นั้นไม่มีผลจะส่งให้ต่อไปเหมือนปุถุชนและเสกขบุคคลแล้ว
จึงเรียกฌานจิตที่พระอรหันต์เข้ารูปาวจรจิตนี้ว่า
รูปาวจรกิริยาจิต
บุคคลที่ได้ปัญจมฌานแบ่งเป็นสองสาย
สายหนึ่งเห็นว่าจิตใจหรือนามนั้นเป็นเหตุให้เกิดความวุ่นวาย
คิดแล้วทำให้ไม่มีความสุขจึงพยายามละนามต้องการเพียงรูปอย่างเดียว
เมื่อขณะเข้าปัญจมฌานจึงภาวนาเพียงรูปอย่างเดียว
ถ้าตายในขณะนั้นก็จะไปเกิดเป็นรูปพรหม
อีกสายหนึ่งมีความเห็นว่ารูปนี้เกิดทุกข์
เดี๋ยวต้องเจ็บ ป่วย ฯลฯ
จึงภาวนาละรูปในขณะเข้าปัญจมฌาน
จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ
