ปริจเฉทที่ ๒ เจตสิกสังคหวิภาค
หน้าที่
: 1 2 3
4 5 6 7 8
9 10 11 12 13
14 15 16 17 18
19 20 21 22 23
24 25
26 27 28 29 30 31 32
33 34 35 36 37 38 39
40 41 42 43 44 45 46
47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57
58 59 60 61 62 63 64
65 66 67 68 69 70 71
ค้นหาหัวข้อธรรม
วิรตีเจตสิก
วิรตีเจตสิก มี ๓ ดวง คือ
สัมมาวาจาเจตสิก
สัมมากัมมันตเจตสิก
และสัมมาอาชีวะเจตสิก
สัมมาวาจาเจตสิก
๑. สัมมาวาจาเจตสิก คือ การพูดชอบ
พูดสิ่งที่เป็นกุสล
เว้นจากวจีทุจริตทั้ง ๔ มี
มุสาวาท พูดปด ปิสุณาวาท
พูดส่อเสียด ผรุสวาท พูดหยาบคาย
สัมผัปปลาป พูดเพ้อเจ้อไร้สาระ
ทั้งนี้ไม่เกี่ยวกับอาชีพ
สัมมาวาจามี ๓ ประการ
ก. กถาสัมมาวาจา ได้แก่
การกล่าววาจาที่ดี มีศีลธรรม
เพื่อหวังประโยชน์แก่ผู้ฟัง
เช่น อาจารย์สอนศิษย์ เป็นต้น
ข. เจตนาสัมมาวาจา ได้แก่
ผู้มีเจตนาสมาทานศีล
ว่าจะละเว้นวจีทุจริต
มีการไม่กล่าวมุสา เป็นต้น
ค. วิรตีสัมมาวาจา ได้แก่
การเว้นจากวาจาทุจริตทั้ง ๔
มีเว้นจากมุสาวาท ปิสุณาวาท
ผรุสวาท สัมผัปปลาป
ในเมื่อมีอารมณ์ที่ควรจะล่วงปรากฏอยู่เฉพาะหน้า
(วิรมิตัพพวัตถุ) (ไม่มีความตั้งใจไว้ก่อน
เมื่อประสบกับอารมณ์เฉพาะหน้าจึงต้องงดเว้น)
สัมมากัมมันตเจตสิก
๒. สัมมากัมมันตเจตสิก คือ
ประกอบการงานชอบ
การงานที่ไม่ทุจริต
เว้นจากกายทุจริตทั้ง ๓ มี
ฆ่าสัตว์ ลักทรัพย์
และล่วงประเวณี
เป็นการกระทำปกติ คือ
เป็นการทำงานปกติประจำวัน
ไม่เกี่ยวกับอาชีพ
สัมมากัมมันตะ มี ๓ ประการ
ก. ยถาพลังสัมมากัมมันตะ ได้แก่
การกระทำการงานโดยชอบ
การงานที่ไม่ทุจริต
มีการประกอบกุสล เป็นต้น
ตามกำลังของตน
ข. เจตนาสัมมากัมมันตะ
ได้แก่เจตนาที่ตั้งใจสมาทานว่าจะละเว้นกายทุจริต
มีการไม่ฆ่าสัตว์ ไม่ลักทรัพย์
ไม่ล่วงประเวณี
ค. วิรตีสัมมากัมมันตะ ได้แก่
การเว้นจากกายทุจริตทั้ง ๓
มีเว้นการฆ่าสัตว์ การลักทรัพย์
การล่วงประเวณี
ในเมื่อมีอารมณ์ที่ควรจะล่วงมาปรากฏอยู่เฉพาะหน้า
(วิรมิตัพพวัตถุ)
หมายความว่าไม่ได้ตั้งใจไว้ก่อนว่าจะงดเว้น
แต่มาประสบกับอารมณ์จึงต้องงดเว้นเฉพาะหน้า
สัมมาอาชีวเจตสิก
๓. สัมมาอาชีวเจตสิก คือ
ความเป็นอยู่ชอบ
การเลี้ยงชีพชอบ
ประกอบอาชีพที่สุจริต
เว้นจากทุจริตทั้ง ๗ คือ
เว้นกายทุจริต ๓
และเว้นวจีทุจริต ๔
ที่เกี่ยวกับอาชีพ สัมมาอาชีวะ
มี ๒ ประการ
ก. วิริยสัมมาอาชีวะ
ได้แก่ความเพียรในการกระทำการงานหาเลี้ยงชีพโดยชอบธรรม
ข. วิรตีสัมมาอาชีวะ
ได้แก่การงดเว้นจากกายทุจริต ๓
วจีทุจริต ๔ ที่เกี่ยวแก่อาชีพ
เจตสิก ๓ ดวงนี้ มีลักขณาทิจตุกะ
ดังนี้
กายทุจฺจริตาทิวตฺถุนํ
อวีติกฺกมลกฺขณา
มีการไม่ล่วงกายทุจริต เป็นต้น
เป็นลักษณะ
กายทุจฺจริตวตฺถุโตสงฺโกจนรสา
มีการเว้นจากกายทุจริต เป็นต้น
เป็นกิจ
อกริยปจฺจุปฏฺฐานา
มีการไม่ทุจริต เป็นผล
สทฺธาหิโรตฺตปฺปาทิคุณปทฏฺฐานา
มีคุณธรรมคือ สัทธา หิริโอตตัปป
เป็นต้น เป็นเหตุใกล้
จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ
