ปริจเฉทที่ ๒ เจตสิกสังคหวิภาค
หน้าที่
: 1 2 3
4 5 6 7 8
9 10 11 12 13
14 15 16 17 18
19 20 21 22 23
24 25
26 27 28 29 30 31 32
33 34 35 36 37 38 39
40 41 42 43 44 45 46
47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57
58 59 60 61 62 63 64
65 66 67 68 69 70 71
ค้นหาหัวข้อธรรม
ปัญญาเจตสิก
ปัญญาเจตสิก
มีแต่ดวงเดียวไม่มีพวก
มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า ปัญ
ญินทรียเจตสิก
ปัญญาเจตสิก
คือความรู้ในเหตุผลแห่งความจริงของสภาวธรรมและทำลายความเห็นผิด
หรือเป็นเจตสิกที่มีความรู้เป็นใหญ่
ปกครองซึ่งสหชาตธรรมทั้งปวง
มีลักขณาทิจตุกะ ดังนี้
ธมฺมสภาวปฏิเวธลกฺขณา
มีความรู้แจ้งซึ่งสภาวธรรม
เป็นลักษณะ
โมหนฺธการวิทฺธํสนรสา
มีการกำจัดมืด เป็นกิจ
อสมฺโมหปจฺจุปฏฺฐานา
มีความไม่หลงผิด หรือไม่เห็นผิด
เป็นผล
สมาธิปทฏฺฐานา มีสมาธิ
เป็นเหตุใกล้
ปัญญานี้
มีอรรถาธิบายอย่างกว้างขวาง
และแจกแจงได้หลายนัย หลายกระบวน
เป็นจำนวนมากมาย
แต่ในที่นี้จะกล่าวย่อ ๆ
พอให้รู้เค้า จึงขอแจกแจงว่า
ปัญญามีเพียง ๓ นัย เท่านั้น คือ
ก. กัมมสกตาปัญญา ปัญญาที่รู้ว่า
กรรมเป็นสมบัติของตน
ข. วิปัสสนาปัญญา
ปัญญาที่รู้ขันธ์ ๕ รูปนาม เป็น
อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา
ค. โลกุตตรปัญญา
ปัญญาที่รู้แจ้งแทงตลอดในอริยสัจจ
๔
ปัญญาที่รู้เห็นความที่สัตว์มีกรรมเป็นสมบัติของตน
อันเรียกว่า กัมมสกตาปัญญานี้ มี
๑๐ ประการ คือ
(๑) อตฺถิทินนํ ปัญญารู้เห็นว่า
ทานที่บุคคลให้แล้ว ย่อมมีผล
(๒) อตฺยิฏฐํ ปัญญารู้เห็นว่า
การบูชาย่อมมีผล
(๓) อตฺถิหุตํ ปัญญารู้เห็นว่า
การบวงสรวงเทวดา ย่อมมีผล
(๔) อตฺถิกมฺมานํ ผลํวิปาโก
ปัญญารู้เห็นว่า
ผลวิบากของกรรมดีและชั่วมีอยู่ (ทำดีได้ดี
ทำชั่วได้ชั่ว
ทั้งทางตรงและทางอ้อม)
(๕) อตฺถิอยํโลโก ปัญญารู้เห็นว่า
โลกนี้มีอยู่ (ผู้จะมาเกิดนั้นมี)
(๖) อตฺถิปโรโลโก ปัญญารู้เห็นว่า
โลกหน้ามีอยู่ (ผู้จะไปเกิดนั้นมี)
(๗) อตฺถิมาตา ปัญญารู้เห็นว่า
มารดามีอยู่ (การทำดี
ทำชั่วต่อมารดาย่อมจะได้รับผล)
(๘) อตฺถิปิตา ปัญญารู้เห็นว่า
บิดามีอยู่ (การทำดี
ทำชั่วต่อบิดาย่อมจะได้รับผล)
(๙) อตฺถิ สตฺตโอปปาติกา
ปัญญารู้เห็นว่าโอปปาติกสัตว์นั้นมีอยู่
(สัตว์นรก เปรต อสุรกาย เทวดา
พรหมนั้นมี)
(๑๐) อตฺถิ โลเกสมณพฺรหฺมณา
สมฺมาปฏิปนฺนา
ปัญญารู้เห็นว่าสมณพราหมณ์
ผู้ปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบ
ประกอบด้วยความรู้ยิ่ง
เห็นจริงประจักษ์ซึ่งโลกนี้
และโลกหน้าด้วยตนเอง
แล้วประกาศให้ผู้อื่นรู้นั้นมีอยู่ในโลกนี้
จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ
