ปริจเฉทที่ ๒ เจตสิกสังคหวิภาค

หน้าที่ : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 ค้นหาหัวข้อธรรม

สัมปโยคนัย

สัมปโยค แปลว่า ประกอบพร้อม ในที่นี้หมายความว่า เจตสิกแต่ละดวงนั้น ดวงหนึ่ง ๆ ประกอบกับจิตได้กี่ดวง คือจิตใดบ้าง เฉพาะในจิตตุป ปาทะ (จิตที่เกิดขึ้น) ดวงหนึ่ง ๆ ซึ่งจะได้แสดงต่อไปนี้

สัมปโยคนัยแห่งอัญญสมานาเจตสิก

๑. สัพพจิตตสาธารณเจตสิก ๗ ดวงประกอบในจิตได้ทุกดวง(โดยย่อจิตมี ๘๙ ดวง)

๒. ปกิณณกเจตสิก ๖ ดวงประกอบกับจิตได้เฉพาะแต่ที่ควร (ประกอบ ได้ บางดวง)

๓. อกุสลเจตสิก ๑๔ ดวง ประกอบได้เฉพาะในอกุสลจิต ๑๒ ดวงเท่านั้น

๔. โสภณเจตสิก ๒๕ ดวง ประกอบได้เฉพาะโสภณจิตเท่านั้น

จิตที่ปกิณณกเจตสิกไม่ประกอบ มีจำนวนตามลำดับดังนี้

วิตก ไม่ประกอบกับจิต ๖๖ ดวง

วิจาร " " ๕๕ ดวง

อธิโมกข " " ๑๑ ดวง

วิริยะ " " ๑๖ ดวง

ปีติ " " ๗๐ ดวง

ฉันทะ " " ๒๐ ดวง

จิตที่ปกิณณกเจตสิกย่อมเข้าประกอบ มีจำนวนตามลำดับดังนี้

วิตก ย่อมเข้าประกอบกับจิต ๕๕ ดวง

วิจาร " " ๖๖ ดวง

อธิโมกข " " ๗๘ ดวง

วิริยะ " " ๗๓ ดวง

ปีติ " " ๕๑ ดวง

ฉันทะ " " ๖๙ ดวง

อธิบาย

รวมความว่า อัญญสมานาเจตสิก ๑๓ ดวง กล่าวโดยสัมปโยคนัย คือการประกอบกับจิตต่าง ๆ ได้นั้น แบ่งออกเป็น ๗ นัย คือ

นัยที่ ๑ สัพพจิตตสาธารณ ๗ ดวง คือ ผัสสะ เวทนา สัญญา เจตนา เอกัคคตา ชีวิตินทรีย และ มนสิการ นี้ประกอบกับจิตได้ทั้งหมดทุกดวง คือทั้ง ๘๙ ดวง หรือนับอย่างพิศดาร ก็ทั้ง ๑๒๑ ดวง ไม่มีเว้นเลย

นัยที่ ๒ วิตกเจตสิก ประกอบกับจิต ๕๕ ดวง แต่ไม่ประกอบกับจิต ๖๖ ดวง

" ๓ วิจารเจตสิก " " ๖๖ ดวง " " ๕๕ ดวง

" ๔ อธิโมกขเจตสิก " " ๗๘ ดวง " " ๑๑ ดวง

" ๕ วิริยเจตสิก " " ๗๓ ดวง " " ๑๖ ดวง

" ๖ ปีติเจตสิก " " ๕๑ ดวง " " ๗๐ ดวง

" ๗ ฉันทเจตสิก " " ๖๙ ดวง " " ๒๐ ดวง

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ