มรณาสันนวิถี
มรณาสันนวิถี ได้แก่วิถีจิตที่เกิดขึ้นเวลาใกล้ตาย มีชวนะเกิดได้ ๕ ขณะ
เพราะจิตมีกำลังอ่อนลง เนื่องจากกรรมนำเกิดนั้น ใกล้จะหมดอำนาจแล้ว และทั้งหทยวัตถุซึ่งเป็นที่อาศัยเกิดก็กำลังเสื่อมลงทุกขณะ เมื่อจุติจิตของสัตว์นั้นดับแล้วทันทีนั่นเอง ปฏิสนธิจิตก็จะเกิดขึ้น โดยไม่มีอะไรคั่น เพราะยังมีโปโนพภวิภวตัณหา
มรณะ มี ๔ อย่าง
๑. อายุกฺขยมรณํ ตายเพราะสิ้นอายุ (กรรมยังไม่สิ้น)
๒. กมมกฺขยมรณํ ตายเพราะสิ้นกรรม (อายุยังไม่สิ้น)
๓. อุภตกฺขยมรณํ ตายเพราะสิ้นทั้งอายุ สิ้นทั้งกรรม
๔. อุปจฺเฉทมรณํ ตายเพราะถูกกรรมอื่นตัดรอน ฯ
มรณาสันนวิถี ๙ ประเภท
๑. จุติ จาก กามภูมิ ๑๑ แล้วปฏิสนธิ ใน กามภูมิ ๑๑
๒. จุติ จาก กามสุคติภูมิ ๗ แล้วปฏิสนธิ ใน รูปภูมิ ๑๖
๓. จุติ จาก กามสุคติภูมิ ๗ แล้วปฏิสนธิ ใน อรูปภูมิ ๔
๔. จุติ จาก รูปภูมิ แล้วปฏิสนธิ ใน รูปภูมิ
๕. จุติ จาก รูปภูมิ แล้วปฏิสนธิ ใน กามสุคติภูมิ
๖. จุติ จาก รูปภูมิ แล้วปฏิสนธิ ใน อรูปภูมิ
๗. จุติ จาก อรูปภูมิ แล้วปฏิสนธิ ใน อรูปภูมิ
๘. จุติ จาก อรูปภูมิ แล้วปฏิสนธิ ใน กามสุคติภูมิ
๙. จุติ ของ พระอรหันต์ มี ๕ อย่าง จุติแล้ว ไม่มีปฏิสนธิกาล
มรณาสันนวิถี ของกามจุติ และกามปฏิสนธิ ของปุถุชน และเสกขบุคคล เมื่อใกล้จะตาย ก่อนจุติจิตจะเกิดขึ้น ถ้ามี รูป - เสียง - กลิ่น - รส สัมผัส เป็นอารมณ์
มรณาสันนวิถี นั้น เรียกว่า มรณาสันนวิถีทางปัญจทวาร
ถ้าใจมีความรู้สึกนึกคิดทางใจ มรณาสันนวิถี นั้นเรียกว่า มรณาสันนวิถีทางมโนทวาร
ซึ่งมรณาสันนวิถี ทั้งทางปัญจทวาร และมโนทวาร มีอย่างละ ๔ นัย คือ
มรณาสันนวิถี ทางปัญจทวาร แต่ละทวาร มี ๔ วิถี คือ
ตี. น. ท. ป. วิ. สํ. ณ. วุ. ช. ช. ช. ช. ช. ต. ต. จุติ.
ตี. น. ท. ป. วิ. สํ. ณ. วุ. ช. ช. ช. ช. ช. ต. ต. ภ. จุติ.
ตี. น. ท. ป. วิ. สํ. ณ. วุ. ช. ช. ช. ช. ช. จุติ.
ตี. น. ท. ป. วิ. สํ. ณ. วุ. ช. ช. ช. ช. ช. ภ. จุติ.
มรณาสันนวิถี ทางมโนทวาร มี ๔ วิถี คือ
น. ท. มโน. ช. ช. ช. ช. ช. ต. ต. จุติ.
น. ท. มโน. ช. ช. ช. ช. ช. ต. ต. ภ. จุติ.
น. ท. มโน. ช. ช. ช. ช. ช. จุติ.
น. ท. มโน. ช. ช. ช. ช. ช. ภ. จุติ.