เครื่องหมายคณิตศาสตร์ประกาศถึงปัญญา ตอน ๑
เวทนาและการนับจิต
ภญ.ธัญนันทน์ เลิศหิรัญวงศ์ เรื่องและภาพ , มาลี อาณากุล เรียบเรียง
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
|
|
แม้ว่า ข้าพเจ้าจะเริ่มเรียนพระอภิธรรมที่มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิมาไม่นานนัก แต่ด้วยการเรียนการสอนที่ใช้เครื่องหมายคณิตศาสตร์เช่นบวก ลบ เป็นต้น ตามหลักที่พระครูศรีโชติญาณ ท่านได้ให้ความเมตตามาอบรมสั่งสอนให้แก่ศิษย์ที่มูลนิธิฯ มาใช้เขียนเป็นผังจิต
ทำให้ข้าพเจ้าซึ่งไม่เคยรู้จักคำว่าจิตมาก่อนเลยในชีวิต สามารถเข้าใจและจดจำได้ง่ายโดยไม่ต้องท่องเป็นนกแก้วนกขุนทองเหมือนดังที่พระครูศรีโชติญาณท่านได้เคยกล่าวไว้
และด้วยวันนี้ ๑๖ มกราคม เป็นวันครู จึงขอก้มกราบบูชาครู ด้วยการนำความรู้ความเข้าใจในเรื่องเครื่องหมายจิตนี้มาถ่ายทอดเป็นวิทยาทาน เพื่อให้เกิดประโยชน์แก่ผู้ที่เริ่มศึกษาพระอภิธรรม ตามความรู้ความสามารถที่ข้าพเจ้าพึงมี หากผิดพลาดประการใดขอให้ท่านอาจารย์ทั้งหลายช่วยชี้แนะด้วยค่ะ
ขออำนาจของกุศลวิทยาทานในครั้งนี้ จงช่วยอำนวยวิบากสมบัติแด่พระครูศรีโชติญาณ (พระมหาแสวง โชติปาโล) ผู้ซึ่งนำเอาวิธีการเรียนแบบใหม่นี้มาอบรมสั่งสอนศิษย์ทั้งหลายที่มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิด้วยเทอญ.
00000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000000
แสดงผังจิต ๘๙หรือ ๑๒๑ ดวง ที่ใช้เครื่องหมายทางคณิตศาสตร์
|
|
จิตรับรู้อารมณ์ได้ตามเวทนา๕ อย่างดังนี้ (ดูเครื่องหมายในภาพ)
|
๑. สุขเวทนา ใช้เครื่องหมาย พระจันทร์หงาย ๒. ทุกขเวทนาใช้เครื่องหมาย พระจันทร์คว่ำ ๓. โสมนัสเวทนา ใช้เครื่องหมายบวก
๔.
โทมนัสเวทนา
ใช้เครื่องหมายหางลูกศร ๕. อุเบกขาเวทนา ใช้เครื่องหมายลบ |
เมื่อสามารถจำเครื่องหมายดังกล่าวได้แม่นยำว่า เครื่องหมายแบบนี้หมายถึงเวทนาอะไรแล้ว
ต่อไปจะแสดงให้เห็นเครื่องหมายของจิตเป็นกลุ่มๆไป
เริ่มจาก อกุศลจิต ๑๒ ดวง คือ |
...โลภมูลจิต ๘ ดวง โทสมูลจิต ๒ ดวง โมหมูลจิต ๒ ดวง |
++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
การนับจำนวนจิต (ดูภาพจิตตามไปด้วย)
|
เมื่อมองดูภาพของอกุศลจิต ที่เขียนตามเครื่องหมายเวทนาแล้ว
ในขั้นแรก ที่ง่ายที่สุดที่จะทราบได้ทันทีโดยไม่ต้องคิดให้ปวดหัวก็คือ
|
|
ในอกุศลจิตนี้
มีจิตจำนวนเท่าไร |
ที่ใช้คำว่า ในขั้นแรก ที่ง่ายที่สุดที่จะทราบได้ทันที ..เพราะว่าการใช้เครื่องหมายคณิตศาสตร์เหล่านี้เขียนผังจิตนั้นไม่ได้บอกให้ทราบแค่เวทนาเท่านั้น แต่ยังบอกให้ทราบอีกหลายอย่างเกี่ยวกับจิต ต้องติดตามไปเรื่อยๆค่ะ
อเหตุกจิต ๑๘ ดวง คือ
อกุศลวิปากจิต ๗ อเหตุกกุศลวิปากจิต ๘ อเหตุกกิริยาจิต ๓
การนับจำนวนจิต (ดูภาพจิตตามไปด้วย)
|
อกุศลวิปากจิต ๗
อเหตุกกุศลวิปากจิต ๘
อเหตุกกิริยาจิต ๓ |
เมื่อมองดูภาพของอเหตุกจิต ๑๘ ที่เขียนตามเครื่องหมายเวทนาแล้ว เช่นเดียวกับในอกุศลจิตคือ
ในขั้นแรก ที่ง่ายที่สุดที่จะทราบได้ทันทีก็คือ
|
ในอเหตุกจิตนี้ มีจิตจำนวนเท่าไร จิตแต่ละดวง มีเวทนาอะไร มีเวทนาเกิดขึ้นทั้งหมดกี่เวทนา และในแต่ละเวทนามีจิตกี่ดวง |
********************************************
กามาวจรโสภณจิต ๒๔ |
มหากุศลจิต ๘ มหาวิปากจิต ๘ มหากิริยาจิต ๘ |
เริ่มจาก มหากุศลจิต ๘ ดวง การนับจำนวนจิต (ดูภาพจิตตามไปด้วย)
นับจากโสมนัส (+)
เป็นดวงที่
๑, ๒, ๓, ๔
|
จากภาพสามารถบอกได้หรือไม่ว่า
|
จิตแต่ละดวง มีเวทนาอะไร มีเวทนาเกิดขึ้นทั้งหมดกี่เวทนา และในแต่ละเวทนามีจิตกี่ดวง |
ในมหาวิปากจิต ๘ ดวง และ มหากิริยาจิต ๘ ดวง
การนับจำนวนจิต และเวทนา ก็เป็นไปในทำนองเดียวกัน
|
อกุศลจิต ๑๒ ดวง อเหตุกจิต ๑๘ ดวง กามาวจรโสภณจิต ๒๔ ดวง รวม เรียกว่า กามาวจรจิต ๕๔ ดวง
|
ต่อไปคือ ..รูปาวจรจิต ๑๕ แบ่งเป็น
รูปาวจรกุศลจิต ๕ รูปาวจรวิปากจิต ๕ รูปาวจรกิริยาจิต ๕ ทั้ง ๓ กลุ่ม จะมีเครื่องหมายและการนับเหมือนกันแต่การเรียกชื่อ จะเรียกตามองค์ฌานนะคะ |
ดวงที่ ๑ เป็น ปฐมฌาน ดวงที่ ๒ เป็น ทุติยฌาน ดวงที่ ๓ เป็น ตติยฌาน ดวงที่ ๔ เป็น จตุตถฌาน ดวงที่ ๕ เป็น ปัญจมฌาน |
การนับจำนวนจิต (ดูภาพจิตตามไปด้วย) นับจากโสมนัส (+) เป็นดวงที่ ๑, ๒, ๓, ๔ และอุเบกขาเป็นดวงที่ ๕
จากภาพสามารถบอกได้หรือไม่ว่า
|
จิตแต่ละดวง มีเวทนาอะไร มีเวทนาเกิดขึ้นทั้งหมดกี่เวทนา และในแต่ละเวทนามีจิตกี่ดวง |
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
..อรูปาวจรจิต ๑๒ แบ่งเป็น
|
อรูปาวจรกุศลจิต
๔
การนับจำนวนจิต
(ดูภาพจิตตามไปด้วย) |
เช่นเดียวกัน จากภาพสามารถบอกได้ทันทีว่า
|
ในอรูปาวจรจิตนี้ มีจิตจำนวนเท่าไร จิตแต่ละดวง มีเวทนาอะไร มีเวทนาเกิดขึ้นทั้งหมดกี่เวทนา และในแต่ละเวทนามีจิตกี่ดวง |
|
|
รูปาวจรจิต ๑๕ และอรูปาวจรจิต ๑๒ |
กามาวจรจิต ๕๔ และ มหัคคตจิต ๒๗ รวมเป็นโลกียจิต ๘๑
<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
วันนี้เรียนรู้เรื่องเครื่องหมายเวทนาของจิตกลุ่มสุดท้ายนะคะคือ
โลกุตตรจิต ๘ หรือ ๔๐ แบ่งเป็น |
โลกุตตรกุศลจิต ๔ หรือ ๒๐ (มรรคจิต) โลกุตตรวิปากจิต ๔ หรือ ๒๐ (ผลจิต) |
ทั้ง ๒ กลุ่ม จะมีเครื่องหมายและการนับเหมือนกัน การนับจิต (ดูภาพจิตตามไปด้วย)
ถ้าเป็นการนับจิตอย่างย่อ ๘๙
|
โสดาปัตติมรรคจิต
๑ (+) |
ถ้าเป็นการนับจิตอย่างพิสดาร ๑๒๑ ดวง นับมรรคจิต ๒๐ คือ
|
เรียงจากบนลงล่างเหมือนกัน |
|
จากภาพสามารถบอกได้ทันทีว่า
|
จิตแต่ละดวง มีเวทนาอะไร มีเวทนาเกิดขึ้นทั้งหมดกี่เวทนา และในแต่ละเวทนามีจิตกี่ดวง |
ผลจิต ๔ หรือ
๒๐ เป็นไปทำนองเดียวกันกับมรรคจิต
การนับผลจิต ๒๐และจำนวนเวทนาที่เกิดขึ้น
|
|
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
รวมจิตทั้งหมดเป็น ๘๙ หรือ ๑๒๑
|
สรุปจำนวนจิตในเวทนา ทั้ง ๕ ดังนี้ สุขเวทนามีจำนวน ๑ ดวง ทุกขเวทนามีจำนวน ๑ ดวง โสมนัสเวทนามีจำนวน ๖๒ ดวง โทมนัสเวทนามีจำนวน ๒ ดวง อุเบกขาเวทนามีจำนวน ๕๕ ดวง รวมเป็นจิต ๑๒๑ ดวง |
๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐๐
จบในเบื้องต้นเรื่องการเรียนรู้เวทนา และการนับจิต
ตอนต่อไป ก็จะได้เรียนรู้ถึงประโยชน์จากผังจิตนี้ มากยิ่งขึ้น ซึ่งจะทำให้ได้เข้าใจยิ่งขึ้นว่าเหตุใดจึงกล่าวว่า..เครื่องหมายคณิตศาสตร์ประกาศปัญญา
<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>
Home เวทนาและการนับจิต การเรียกชื่อจิต จิตตุปบาทเรื่องที่ควรรู้