ปัญหาที่หน้ารู้เกี่ยวกับ “ชีวิต“

โดย พระมหาแสวง โชติปาโล

เพื่อความเข้าใจเกี่ยวกับชีวิต ข้าพเจ้าจะขอแก้ข้อข้องใจเกี่ยวกับชีวิต ในรูปของคำถาม – คำตอบดังต่อไปนี้

ถาม คำว่า “ ชีวิต “ แปลว่าอะไร และเกิดมาได้อย่างไร

ตอบ คำว่า “ชีวิต “ แปลกันว่า ความเป็นอยู่ ชีวิตนี้เกิดมาได้เพราะธรรม ๔ อย่าง คือ อวิชชา ตัณหา อุปาทาน และกรรม

ถาม การที่ชีวิตเกิดมาได้เพราะอาศัยธรรมะ ๔ อย่าง คือ อวิชชา ตัณหา อุปาทาน กรรมนั้น ยังไม่เข้าใจว่าเป็นเหตุให้เกิดชีวิตได้อย่างไรโปรดอธิบายย่อ ๆ พอได้ความด้วย

ตอบ เมื่อตัวอวิชชา ไม่รู้ความจริงว่า “ ชีวิต “ เป็นทุกข์ ก็ทำให้เกิดตัณหาอยากได้ชีวิต เมื่อได้มาก็มีความยึดมั่นอุปาทาน ถือมั่นในชีวิตว่าเป็นของเรา เห็นผิดว่าชีวิตนี้มีความสุข เป็นเหตุให้ทำความดี ความชั่ว อันเป็นตัวกรรมต่อไป เมื่อมีกรรมคือ การทำดีทำชั่วขึ้นแล้ว แรงกรรมนั่นแหละจะบันดาลให้เกิดชีวิตต่อไป แรงของกรรมชั่ว ทำให้เกิดชีวิตที่ไม่ดีมีความลำบาก เช่น ชีวิตของสัตว์ในอบาย มีเปรต อสุรกาย สัตว์เดรัจฉาน เป็นต้นส่วนแรงของกรรมดีทำให้เกิดชีวิตที่ดี มีความสุขสบาย เช่น ชีวิตของ มนุษย์ เทวดา พรหม เป็นตัวอย่าง

ถาม มีคนส่วนมากเห็นว่าการเกิดเป็นมนุษย์นั้นดี มีความสุข จึงพยายามทำกรรมดีเพื่อจะให้เกิดในที่ดี ความคิดเห็นที่ว่านี้ จะตรงกับความเห็นของพระอริยะเจ้าหรือไม่

ตอบ ไม่ตรง เป็นความเห็นที่ตรงกันข้ามทีเดียว เพราะพระอริยะเจ้าท่านเห็นว่า การเกิด ไม่ว่าจะเกิดเป็นอะไร ก็ต้องประสบทุกข์ ด้วยกันทั้งนั้น ดังที่พระว่า “ ชาติปิ ทุกขา “ ชาติคือความเกิดเป็นปฐมของความทุกข์ทั้งปวง เมื่อไม่มีความเกิดเสียอย่างเดียวแล้ว จะไปเอาความทุกข์อันเกิดจากความแก่ ความเจ็บ ความตาย และความเศร้าโศก ความคับแค้นใจมาจากไหน

ถาม ที่ว่า ความเป็นอยู่นั้น ท่านหมายถึงความเป็นอยู่ของอะไร   ความเป็นอยู่คือชีวิตนี้จึงจะอยู่ต่อไปได้

ตอบ หมายถึงความเป็นอยู่ของธรรมะ ๒ อย่างคือความเป็นอยู่ของรูปที่เรียกว่า “ รูปชีวิต “หนึ่ง และความเป็นอยู่ของนาม ที่เรียกว่า “นามชีวิต “ อีกหนึ่ง และชีวิตนี้จะเป็นอยู่ได้จำเป็นต้องอาศัยธรรม ๔ อย่าง คือ ๑. ลมหายใจเข้า – ออก     ๒. อิริยาบถ คือ มีการผลัดเปลี่ยนอิริยาบถอยู่เสมอ    ๓. อุตุ คือ ความเย็น – ความร้อน ที่พอเหมาะ    ๔. อาหาร เป้นเครื่องค้ำจุน ชีวิตจึงอยู่ได้

ถาม ชีวิตคือความเป็นอยู่ที่ว่านี้ มีอะไรเป็นเครื่องประกอบ และคนส่วนมากนิยมสร้างอะไรมากกว่ากัน

ตอบ มีสมบัติภายนอก เช่น แก้ว แหวน เงิน ทอง เรือกสวน ไร่นา ม้า โค เป็นต้น เป็นเครื่องประกอบ เพราะถ้าขาดเครื่องประกอบเหล่านี้แล้วถือกันว่า เป็นชีวิตที่หาความสุขได้ยากคนส่วนมากจึงนิยมสร้าง เครื่องประกอบ ของชีวิตมากกว่า

ถาม พูดถึงชีวิตใคร ใครก็รักเมื่อเป็นเช่นนี้แล้ว เราจะสร้างชีวิตนี้ด้วยวิธีใดจึงจะดี และเป็นวิธีที่ถูกต้อง ไม่ขัดกับทำนองคลองธรรม

ตอบ ก็จะต้องสร้างเครื่องประดับของชีวิต สร้างชีวิตให้ก้าวหน้าไปภายใต้กรอบของ ศีลธรรม จึงจะถูกกับทำนองคลองธรรม เบญจศีล – เบญจธรรม หรือ ศีล ๕ กรรมบถ ๑๐ เป็นต้นทุน ที่ทำให้เกิดเป็นมนุษย์ได้ฉันใด   ตนเองก็ต้องสร้างเครื่องประดับ ของชีวิต ดังกล่าวข้างต้นไว้เป็นต้นทุน แม้ว่าเรายังไม่ตายจากชีวิตนี้ไป ก็จะเป็นผู้ไม่มีภัยต่อสังคม สามารถแผ่ร่มเงา แห่ง ความสงบสุข ไปยังคนรอบข้างอีกด้วย

ถาม โทษของชีวิตที่ขาดเครื่องประดับ กับอานิสงส์ของชีวิตที่มีเครื่องประดับ มีความแตกต่างกันอย่างไร ใคร่ขอฟังอธิบาย

ตอบ เครื่องประดับของชีวิต ก็คือ เบญจศีล – เบญจธรรม อันเป็นกฎพิทักษ์รักษาสังคม ถ้าขาดไปเสียแล้ว สังคมนั้นก็จะมีแต่ความระส่ำระสาย วุ่นวาย เดือดร้อนหาความสงบสุขไม่ได้แน่ ส่วนอานิสงส์ของการมีศีล มีธรรมนั้น สังคมย่อมร่มเย็น ถูกเบียดเบียนน้อย ไม่ต้องหวาดกลัวด้วยภัยนานาประการ