พระอภิธรรมออนไลน์...

ปริจเฉทที่ ๔ วิถีสังคหวิภาค

วิถีฉักกะ กับวิสยัปปวัตติฉักกะ

ความแตกต่างกันระหว่างหมวดที่ ๕ วิถีฉักกะ กับ หมวดที่ ๖ วิสยัปปวัตติ ฉักกะ คือ

วิถีฉักกะ นั้นแสดงเพื่อให้ทราบว่า ความเป็นไปของจิตที่เกี่ยวเนื่องกับทวาร นั้นว่า วิถีจิตนั้นเกิดทางทวารไหน

ส่วน วิสยัปปวัตติ นั้นแสดงเพื่อให้ทราบว่า ความเป็นไปของจิตที่เกี่ยว เนื่องกับอารมณ์นั้นว่า อารมณ์นั้นชัดเจนแจ่มแจ้งเพียงใด

เมื่อรวมกล่าวทั้ง วิถี และ วิสยัปปวัตติ ไปด้วยกัน ก็เป็นการแสดงให้ ทราบว่า วิถีจิตนั้นเกิดทางทวารไหน และมีอารมณ์ชัดเพียงใดด้วย ดังนี้

จักขุทวารวิถี ที่เป็นอติมหันตารมณ์ ก็เรียกว่า จักขุทวาร อติมหันตารมณ์วิถี

จักขุทวารวิถี ที่เป็นมหันตารมณ์ ก็เรียกว่า จักขุทวาร มหันตารมณ์วิถี

จักขุทวารวิถี ที่เป็นปริตตารมณ์ ก็เรียกว่า จักขุทวาร ปริตตารมณ์วิถี

จักขุทวารวิถี ที่เป็นอติปริตตารมณ์ ก็เรียกว่า จักขุทวาร อติปริตตารมณ์วิถี

แม้ทางโสตทวารวิถี ฆานทวารวิถี ชิวหาทวารวิถี และกายทวารวิถี ก็เป็นไป อย่างเดียวกันนี้

ส่วนทางมโนทวาร ก็คงเรียก วิภูตารมณ์วิถี หรือ อวิภูตารมณ์วิถี เท่านั้น เพราะทั้ง ๒ชื่อนี้ย่อมต้องเกิดทางมโนทวารทางเดียว จะเกิดทางทวารอื่นหาได้ไม่