ปริจเฉทที่ ๔ วิถีสังคหวิภาค

หน้าที่ : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75
76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 ค้นหาหัวข้อธรรม

ชวนนิยม

          ชวนนิยม แปลว่า ข้อจำกัดอันแน่นอนของชวนะ มีความหมายในที่นี้ว่า ชวนจิตอย่างใดมีจำกัดว่าเกิดได้กี่ขณะ ท่านกล่าวว่ากามชวนะเกิดเพียง ๗ ขณะ มัคคชวนะ อภิญญาชวนะ เกิดเพียงขณะเดียว ชวนะที่เหลือนอกจากนี้ แม้หลาย ๆ ขณะก็เกิดได้

แสดงรายละเอียด

      ชวนจิตที่เกิด ๑ ขณะ  ได้แก่จิต ๒๖ ดวง คือ

ก. มหัคคตกุสล ชวนะ       ๙          ที่เกิดขึ้นในอาทิกัมมิกฌานวิถี

ข. มหัคคตกิริยา ชวนะ       ๙          ที่เกิดขึ้นในอาทิกัมมิกฌานวิถี

ค. อภิญญาชวนะ              ๒          ที่เกิดขึ้นในอภิญญาวิถี

ง. มัคคชวนะ                  ๔          ที่เกิดขึ้นในมัคควิถี

จ. อนาคามิผลชวนะ          ๑          ที่เกิดขึ้นเมื่อเวลาออกจากนิโรธสมาบัติ

ฉ. อรหัตตผลชวนะ          ๑          ที่เกิดขึ้นเมื่อเวลาออกจากนิโรธสมาบัติ

      ชวนจิตที่เกิด ๒ ขณะ  ได้แก่จิต ๖ ดวง คือ

ก. เนวสัญญานาสัญญายตนะ          ๒          ที่เกิดขึ้นในเวลาเข้านิโรธสมาบัติ

ข. ผลชวนะ                    ๔                    ที่เกิดขึ้นในมัคควิถีของมันทบุคคล

      ชวนจิตที่เกิด ๓ ขณะ  ได้แก่จิต ๑๒ ดวง คือ

ก. มหากุสลญาณสัมปยุตต ๔          ที่เกิดขึ้นในอัปปนาวิถีของติกขบุคคล

ข. มหากิริยาญาณสัมปยุตต ๔          ที่เกิดขึ้นในอัปปนาวิถีของติกขบุคคล

ค. ผลชวนะ                               ๔        ที่เกิดขึ้นในมัคควิถีของติกขบุคคล

      ชวนจิตที่เกิด ๔ ขณะ  ได้แก่จิต ๘ ดวง คือ

ก. มหากุสลญาณสัมปยุตต ๔          ที่เกิดขึ้นในอัปปนาวิถีของมันทบุคคล

ข. มหากิริยาญาณสัมปยุตต ๔          ที่เกิดขึ้นในอัปปนาวิถีของมันทบุคคล

          อนึ่งมหากิริยาญาณสัมปยุตต ๔ ที่เกิดขึ้นใน(ปัจจเวกขณวิถี) เมื่อสมเด็จพระ สัมมาสัมพุทธเจ้า ทรงกระทำยมกปาฏิหาริย์นั้น ก็เกิดเพียง ๔ ขณะ เพราะต้อง กระทำกิจนั้นโดยเร็วที่สุด

          ชวนจิตที่เกิด ๕ ขณะ  ได้แก่จิต ๒๘ ดวง คือ

          กามชวนะ ๒๘ (เว้นหสิตุปปาทะ) ที่เกิดขึ้นในมรณาสันนวิถี คือ วิถีที่จะจุติ

          อนึ่งบางแห่งกล่าวว่า ชวนจิตที่เกิดขึ้นในมรณาสันนกาล(ใกล้ตาย), มุจฉา กาล(ขณะหลง), วิสัญญีภูตกาล(ขณะสลบ), อติตรุณกาล(ขณะที่กัมมชรูปมีกำลัง อ่อนมาก) เหล่านี้ ชวนะก็เกิด ๕ ขณะ

          และมหากุสลญาณสัมปยุตต ๔ มหากิริยาญาณสัมปยุตต ๔ ที่เกิดขึ้นใน(ปัจจ เวกขณวิถี) เมื่อพระสาวกแสดงอิทธิฤทธิซึ่งเกี่ยวกับกรณีพิเศษชวนะก็เกิด ๕ ขณะ เหมือนกัน

      ชวนจิตที่เกิด ๖ ขณะ  ได้แก่จิตที่เกิดขึ้นในเวลาสลบ

          อนึ่ง บางแห่งกล่าวว่า ในเวลาร่างกายเป็นปกติ กามชวนะ ๒๙ ดวงนั้น อาจจะเกิดเพียง ๖ ขณะ ก็มีได้

          ชวนจิตที่เกิด ๗ ขณะ  ได้แก่จิต ๒๙ ดวง คือ

          กามชวนะ ๒๙ ที่เกิดขึ้นในเวลาที่ร่างกายเป็นปกติ

      ชวนจิตที่เกิดมากกว่า ๗ ขณะขึ้นไป ได้แก่จิต ๒๒ ดวง คือ       

          ก. มหัคคต กุสล ชวนะ          ๙           ที่เกิดขึ้นในเวลาเข้า           ฌานสมาบัติ

          ข. มหัคคต กิริยา ชวนะ          ๙          ที่เกิดขึ้นในเวลาเข้า          ฌานสมาบัติ

          ค. ผลจิต                      ๔          ที่เกิดขึ้นในเวลาเข้า          ผลสมาบัติ

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ