หมวดที่ ๑ เวทนาสังคหะ

    เวทนา เป็นเจตสิกธรรม ที่ทำหน้าที่เสวยอารมณ์ หรือมีความรู้สึกในอารมณ์ ที่มาปรากฏนั้น จัดแบ่งได้เป็น ๒ ประเภท คือ

     ก. จัดตามลักษณะของการเสวยอารมณ์ คือ จัดตามความรู้สึก มีชื่อเรียกว่า อารัมมณานุภวนนัย หรือ อารัมมณานุภวนลักขณนัย ตามนัยดังกล่าวนี้ จำแนก เวทนาออกเป็น ๓ คือ

๑. สุขเวทนา การเสวยอารมณ์เป็นสุข (หมายถึงความสุขกายและสุขใจ)

๒. ทุกขเวทนา การเสวยอารมณ์ที่เป็นทุกข์   (หมายถึง ความทุกข์กาย และความทุกข์ใจ)

๓. อทุกขมสุขเวทนา การเสวยอารมณ์เป็นกลาง   คือ ไม่สุข ไม่ทุกข์ ได้แก่เฉย ๆ (หมายถึงไม่ทุกข์และไม่สุข ก็คือ อุเบกขานั่นเอง)

     ข. จัดตามประเภทแห่งความเป็นใหญ่ในการเสวยอารมณ์ มีชื่อเรียกว่าอินทริย เภทนัย ตามนัยนี้จำแนกเวทนาออกเป็น  ๕ คือ

    ๑. สุขเวทนา รู้สึกสบายกาย หมายเฉพาะความสุขกาย

    ๒. ทุกขเวทนา รู้สึกไม่สบายกาย หมายเฉพาะความทุกข์กาย

    ๓. โสมนัสเวทนา รู้สึกสบายใจ หมายเฉพาะความสุขใจ ดีใจ

    ๔. โทมนัสเวทนา รู้สึกไม่สบายใจ หมายเฉพาะความทุกข์ใจ เสียใจ

    ๕. อุเบกขาเวทนา รู้สึกเฉย ๆ หมายถึงความไม่ทุกข์ไม่สุข เป็นกลาง ๆ

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ