เวทนา ๕

     กล่าวโดย อินทริยเภทนัย นั้น จำแนกจิตโดยเวทนา ๕ ตามประเภทแห่ง ความเป็นใหญ่ในการเสวยอารมณ์นั้น ได้ดังนี้

     ๑. จิตที่เกิดพร้อมกับ สุขเวทนา คือ เฉพาะสุขกายก็มีดวงเดียว ได้แก่ สุขสหคต กุสลวิบาก กายวิญญาณ ๑

     ๒. จิตที่เกิดพร้อมกับ ทุกขเวทนา คือเฉพาะทุกข์กายก็มีดวงเดียว ได้แก่ ทุกขสหคต อกุสลวิบาก กายวิญญาณ ๑

     ๓. จิตที่เกิดพร้อมกับ โสมนัสเวทนา คือสุขใจมี ๖๒ ดวง กามโสมนัส ๑๘ ฌานโสมนัส ๔๔

     ๔. จิตที่เกิดพร้อมกับ โทมนัสเวทนา คือทุกข์ใจ มี ๒ ดวง ได้แก่ โทสมูลจิต ๒

     ๕. จิตที่เกิดพร้อมกับ อุเบกขาเวทนา คือเฉยๆ ไม่ทุกข์และก็ไม่สุขมี ๕๕ ดวง ได้แก่ อุเบกขา โลภมูลจิต ๔ โมหมูลจิต ๒ อุเบกขา อเหตุกจิต ๑๔ อุเบกขา กามาวจรโสภณจิต ๑๒ ฌานอุเบกขา ๒๓ อทุกขมสุขเวทนา (ในเวทนา ๓) กับ อุเบกขาเวทนา เป็นเวทนาเดียวกัน มีอัตถะ คือ เนื้อความอย่างเดียวกัน ต่างกันแต่ พยัญชนะ เท่านั้น

สรุป

                เวทนา ๕                                    เวทนา ๓

       สุขเวทนา        =  สุขกาย      ๑

                                                  รวม    ๖๓  เป็น สุขเวทนา

       โสมนัสเวทนา    =  สุขใจ      ๖๒

       ทุกขเวทนา       =  ทุกข์กาย    ๑     

                                                  รวม    ๓   เป็น ทุกขเวทนา

       โทมนัสเวทนา    =  ทุกข์ใจ      ๒

       อุเบกขาเวทนา    =  เฉย ๆ     ๕๕      คง      ๕๕  เป็น อทุกขมสุขเวทนา

       ที่กล่าวมาแล้วนี้ เป็นการแสดงเวทนาของจิตโดยพิสดาร ๑๒๑ ดวง ต่อไปนี้ จะแสดงเวทนาของจิตโดยย่อ ๘๙ ดวง โดยเปรียบเทียบกับ ๑๒๑ ดวง ดังนี้

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ