๑. จิตที่ต้องอาศัยทั้งวัตถุทั้งทวารด้วยนั้น มี ๓๘ ดวง ได้แก่

          โทสมูลจิต        ๒     อเหตุกจิต         ๑๗ (เว้นมโนทวาราวัชชนจิต ๑)

          มหาวิบากจิต     ๘     รูปาวจรกุสล       ๕

          รูปาวจรจิต       ๕     โสดาปัตติมัคคจิต  ๑

     ในข้อ ๑ นี้ มีสิ่งที่ควรสังเกตอยู่ ๒ ประการ ประการแรก จิต ๓๘ ดวงนี้ เป็นกลุ่มเดียวกับจิต ๔๓ ดวง ที่ต้องอาศัยวัตถุเสมอนั่นเอง เพียงแต่เอารูปาวจร วิบาก ๕ ดวง หักออกเสียจากจำนวน ๔๓ ดวงนั้น ก็คงเหลือ ๓๘ เป็นจิตที่ต้อง อาศัยทั้งวัตถุและทั้งทวารด้วย รูปาวจรวิบาก ๕ ดวง ต้องอาศัยวัตถุเกิดจริง แต่ไม่ต้องอาศัยทวารเป็นทางให้เกิดไม่ครบทั้ง ๒ อย่าง จึงต้องหักออก

     อีกประการหนึ่ง จิตที่อาศัยวัตถุเกิด กับจิตที่อาศัยทวารเกิดนั้นมีจำนวนไม่ เท่ากัน กล่าวคือ จิตที่อาศัยวัตถุเกิดนั้นมีจำนวนจำกัด โดยเฉพาะแท้ ๆ แต่จิตที่ อาศัยทวารเกิดนั้น มีจำนวนกว้างขวางมากกว่ากัน คือ

     จิตที่อาศัย จักขุวัตถุ   เกิดมีเพียง ๒ ดวง    แต่อาศัย จักขุทวาร    เกิดได้ถึง ๔๖ ดวง

     จิตที่อาศัย โสตวัตถุ   เกิดมีเพียง  ๒ ดวง   แต่อาศัย โสตทวาร    เกิดได้ถึง ๔๖ ดวง

     จิตที่อาศัย ฆานวัตถุ   เกิดมีเพียง ๒ ดวง    แต่อาศัย ฆานทวาร    เกิดได้ถึง ๔๖ ดวง

     จิตที่อาศัย ชิวหาวัตถุ  เกิดมีเพียง ๒ ดวง    แต่อาศัย ชิวหาทวาร   เกิดได้ถึง ๔๖ ดวง

     จิตที่อาศัย กายวัตถุ   เกิดมีเพียง ๒ ดวง    แต่อาศัย กายทวาร    เกิดได้ถึง ๔๖ ดวง

     จิตที่อาศัย หทยวัตถุ   เกิดมีเพียง ๗๕ ดวง  แต่อาศัย มโนทวาร    เกิดได้ถึง ๖๗ ดวง

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ