หมวดที่ ๑ ภูมิจตุกะ ก. อบายภูมิ

อบายภูมิ มาจากคำว่าอป(ปราศจาก) + อย(กุสลธรรม) + ภูมิ(ที่อยู่ที่อาศัย) ดังนั้นอบายภูมิจึงแปลว่า ที่อยู่ที่อาศัยที่ปราศจากกุสลธรรม  มีความหมายว่า สัตว์ ในอบายภูมินั้น มีโอกาสกระทำกุสลได้น้อยเหลือเกินจนแทบจะกล่าวได้ว่า ไม่มี โอกาสทำกุสล

อีกนัยหนึ่ง อบายภูมินี้ บางทีก็เรียกว่า ทุคคติภูมิ มาจากคำว่า ทุ (ชั่ว-ไม่ดี) + คติ(เกิด) + ภูมิ (ที่อยู่ที่อาศัย) ดังนั้นทุคคติภูมิจึงแปลว่าเกิดในที่ที่ไม่ดี ที่ที่ชั่ว ลำบาก ทนได้ยาก

ในเนตติอรรถกถา แสดงไว้ว่า นรก เปรต อสุรกาย เรียกว่าเป็นทุคคติ โดยตรง ส่วนสัตว์เดรัจฉาน ที่เรียกว่าเป็นทุคคตินั้น เป็นการเรียกได้โดยอ้อม เพราะ สัตว์ดิรัจฉานบางจำพวก เช่น พระยานาค พระยาช้างฉัททันต์ เป็นต้น ล้วนแต่มี ความสุข บางทีก็มีฤทธิด้วย

อบายภูมินี้มี ๔ ภูมิ ด้วยกันคือ

                    ๑. นิรยภูมิ                    ภูมิของสัตว์นรก

                    ๒. ดิรัจฉานภูมิ     ภูมิของสัตว์ดิรัจฉาน

                    ๓. เปรตภูมิ                   ภูมิของเปรต

                    ๔. อสุรกายภูมิ     ภูมิของอสุรกาย

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ