๑. ครุกรรม

ครุกรรม คือ กรรมที่หนัก มีความหมายว่า เป็นกรรมที่แรง เป็นกรรมที่มี กำลังมาก ต้องส่งให้ได้รับผลก่อนกรรมอื่น ๆ ทั้งนั้น กล่าวคือ ถ้าเป็นฝ่ายกุสล ก็มี ผลานิสงส์(ผลดี) ให้คุณหนักมาก เป็นฝ่ายอกุสลก็มีอาทีนพะ (ผลชั่ว) ให้โทษหนัก มาก ถึงกับกรรมอื่น ๆ ไม่สามารถที่จะตัดขัดขวาง หรือยับยั้งได้ ครุกรรมเป็นต้อง ให้ผลก่อนกรรมอื่น ๆ และให้ผลในชาติที่ ๒ แน่นอน

กรรมที่จัดเป็นครุกรรมนี้ มีทั้งที่เป็นอกุสลครุกรรม และกุสลครุกรรม คือ

(ก) ทิฏฐิคตสัมปยุตตจิต ๔ ที่เกิดขึ้นด้วยอำนาจ นิยตมิจฉาทิฏฐิกรรม อันมีอยู่ ๓ คือนัตถิกทิฏฐิ เห็นว่าทำอะไรก็ตาม ผลที่ได้รับย่อมไม่มี(ไม่เชื่อผล) ๑, อเหตุกทิฏฐิ เห็นว่า สัตว์ทั้งหลายที่กำลังเป็นไปอยู่นั้น ไม่ได้อาสัยเนื่องกันมาจาก เหตุอย่างใด (ไม่เชื่อเหตุ) ๑, และ อกริยทิฏฐิ เห็นว่าการกระทำต่าง ๆ ของสัตว์ ทั้งหลายนั้น ไม่เป็นบุญเป็นบาปอย่างใดเลย (ไม่เชื่อทั้งเหตุทั้งผล) อีก ๑

(ข) โทสมูลจิต ๒ ที่เป็นปัญจานันตริยกรรม คือฆ่าบิดา ฆ่ามารดา ฆ่า พระอรหันต์ ทำให้พระพุทธเจ้าถึงกับห้อพระโลหิตและสังฆเภท สังฆเภทกกรรม หนักกว่าเพื่อน สมมุติว่ามีผู้ทำปัญจานันตริยกรรมครบ ๕ อย่าง สังฆเภทกกรรม จะเป็นผู้ส่งผลแก่ผู้นั้น ส่วนกรรมที่เหลืออีก ๔ ก็ทำหน้าที่สนับสนุนในการให้ผล ของสังฆเภทกกรรม

(ค) มหัคคตกุสลกรรม ๙ ฌานที่สูงมีคุณธรรมมากกว่าฌานต่ำ ฌานสูงจึงให้ ผล เมื่อฌานสูงให้ผลแล้ว ฌานที่ต่ำก็หมดโอกาสที่จะให้ผล กลายเป็นอโหสิกรรมไป ไม่มีหน้าที่แม้แต่จะอุดหนุนส่งเสริมฌานที่สูงกว่าให้ผลนั้น ดังที่ได้กล่าวแล้วในตอน อุปถัมภกกรรม

อนึ่ง โลกุตตรกุสลกรรม ๔ นั้น ก็เป็นครุกรรมเหมือนกัน แต่ไม่กล่าวในที่นี้ ด้วย เพราะว่าในที่นี้กล่าวเฉพาะกรรมที่ส่งผลให้เกิดในชาติที่ ๒ เท่านั้น โลกุตตร กุสลกรรมไม่มีหน้าที่ให้เกิด มีหน้าที่แต่จะทำลายการเกิดตามควรแก่กำลังของตน

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ