ปฐมฌานภูมิ มี ๓ ภูมิ

๑. ปาริสัชชาภูมิ เป็นที่อยู่ของพรหมบริษัท คือ พรหมสามัญธรรมดา ไม่มี คุณวุฒิ หรืออำนาจอะไรเป็นพิเศษ เป็นเพียงบริวารของมหาพรหมเท่านั้น

๒. ปุโรหิตาภูมิ เป็นที่อยู่ของพรหมปุโรหิต คือพรหมที่เป็นที่ปรึกษาของ มหาพรหม

๓. มหาพรหมมาภูมิ เป็นที่อยู่ของพรหมที่มีความยิ่งใหญ่ในปฐมฌานภูมิ คือ พรหมที่เป็นชั้นหัวหน้า

ปฐมฌานภูมิทั้ง ๓ ภูมินี้ เป็นที่ปฏิสนธิของปฐมฌานวิบาก ๑ ดวง คือ เป็นที่เกิด ที่อยู่ของพรหมที่ได้ปฐมฌาน อันเป็นผลของปฐมฌานกุสล

ภูมิทั้ง ๓ นี้ เป็นชั้นเดียวกัน อยู่ในระดับเดียวกัน ไม่สูง ไม่ต่ำ กว่ากัน แต่ที่ จัดเป็น ๓ ภูมิ ก็จัดไปตามตำแหน่งของพรหมเหล่านั้น และก็อาศัยเรียกชื่อภูมิไป ตามตำแหน่งนั้น ๆ ด้วย

อีกนัยหนึ่งแสดงว่า ที่จัดเป็น ๓ ภูมิ ก็เพราะการเข้าถึงฌานจิตนั้นยิ่งหย่อน กว่ากันกล่าวคือ ผู้เข้าถึงปฐมฌานอย่างแก่กล้าเรียกว่า ชั้นปณีต(อย่างประณีต) ก็ไป เกิดอยู่ในมหาพรหมมาภูมิ อย่างกลางเรียกว่าชั้นมัชฌิม ก็ไปปุโรหิตตาภูมิอย่างอ่อน หน่อย เรียกว่า ชั้นหีนะ(อย่างต่ำ) ก็ไปปริสัชชาภูมิ

อีกประการหนึ่ง ภูมิทั้ง ๓ นี้ แม้ว่าจะเป็นชั้นเดียวกัน แต่อายุของพรหมทั้ง ๓ ภูมินี้ ก็ไม่เท่ากัน กล่าวคือ อายุของพรหมบริษัท ๑ ใน ๓ ของมหากัปป์ อายุ ของพรหมปุโรหิต ๑ ใน ๒ ของมหากัปป์ อายุของมหาพรหม ๑ มหากัปป์ เหตุที่ อายุต่างกันดังนี้ จึงจัดเป็น ๓ ภูมิ ตามอายุ (เรื่องอายุจะได้กล่าวต่อไปข้างหน้า)

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ