พระอภิธรรมออนไลน์...

ปริจเฉทที่ ๖ รูปสังคหวิภาค

รูปทั้ง ๒๘ แบ่งเป็น ๑๑ ประเภทเล็ก เป็นนิปผันนรูป ๗ ประเภท

อนิปผันนรูป ๔ ประเภท

ประเภทที่ ๑ มหาภูตรูป มี ๔ รูป คือ

๑. ปฐวีธาตุ ได้แก่ ธาตุดิน

๒. อาโปธาตุ ได้แก่ ธาตุน้ำ

๓. เตโชธาตุ ได้แก่ ธาตุไฟ

๔. วาโยธาตุ ได้แก่ ธาตุลม

ประเภทที่ ๒ ปสาทรูป มี ๕ รูป คือ

๑. จักขุปสาทรูป ได้แก่ ปสาทตา

๒. โสตปสาทรูป ได้แก่ ปสาทหู

๓. ฆานปสาทรูป ได้แก่ ปสาทจมูก

๔. ชิวหาปสาทรูป ได้แก่ ปสาทลิ้น

ประเภทที่ ๕. กายปสาทรูป ได้แก่ ปสาทกาย

๑-๗ เป็น ประเภทที่ ๓ วิสยรูป หรือโคจรรูป มี ๔ รูป คือ

นิปผันนรูป ๑. วัณณะรูป หรือ รูปสี (รูปารมณ์)

๒. สัททรูป หรือ รูปเสียง (สัททารมณ์)

๓. คันธรูป หรือ รูปกลิ่น (คันธารมณ์)

๔. รสะรูป หรือ รูปรส (รสารมณ์)

ประเภทที่ ๔ ภาวรูป มี ๒ รูป คือ

๑. อิตถีภาวรูป รูปที่แสดงถึงความเป็นหญิง

๒. ปุริสภาวรูป รูปที่แสดงถึงความเป็นชาย

ประเภทที่ ๕ หทยรูป มี ๑ รูป คือ

หทยรูป คือ รูปที่เป็นที่ตั้ง อาศัยเกิดของจิตและเจตสิก

ประเภทที่ ๖ ชีวิตรูป มี ๑ รูป คือ

ชีวิตรูป คือ รูปที่รักษากลุ่มรูปที่เกิดจากกรรม

ประเภทที่ ๗ อาหารรูป มี ๑ รูป คือ

อาหารรูป คือ โอชาที่มีอยู่ในอาหาร

ประเภทที่ ๘ ปริจเฉทรูป มี ๑ รูป คือ

ปริจเฉทรูป ได้แก่ ช่องว่างระหว่างรูปต่อรูป

ประเภทที่ ๙ วิญญัตติรูป มี ๒ รูป คือ

๑. กายวิญญัตติรูป ได้แก่ การไหวกาย

๒. วจีวิญญัตติรูป ได้แก่ การกล่าววาจา

ประเภทที่ ประเภทที่ ๑๐ วิการรูป มี ๓ รูป คือ

๘-๑๑ เป็น ๑. ลหุตารูป ได้แก่ รูปเบา

อนิปผันนรูป ๒. มุทุตารูป ได้แก่ รูปอ่อน

๓. กัมมัญญตารูป ได้แก่ รูปควร

ประเภทที่ ๑๑ ลักขณรูป มี ๔ รูป คือ

๑. อุปจยรูป ได้แก่ รูปที่เกิดขึ้นขณะแรก

๒. สันตติรูป ได้แก่ รูปที่เกิดสืบต่อเนื่อง

๓. ชรตารูป ได้แก่ รูปใกล้ดับ

๔. อนิจจตารูป ได้แก่ รูปที่แตกดับ