ปริจเฉทที่ ๖ รูปสังคหวิภาค
หน้าที่
: 1 2
3 4 5 6 7
8 9 10 11 12
13 14 15 16 17
18 19 20 21 22
23 24 25
26 27 28 29 30 31 32
33 34 35 36 37 38 39
40 41 42 43 44 45 46
47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57
58 59 60 61 62 63 64
65 66 67 68 69 70 71
72 73 74 75
76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 ค้นหาหัวข้อธรรม
เอกมาติกา
คำว่า
เอกมาติกา หมายความว่า รูป ๒๘
มีบทเดียว มีอย่างเดียว
มีประเภทเดียว มีชื่อเดียว
เป็นประเภทเดียวกัน
มีชื่อรวมเรียกได้ ดังนี้
๑.
เป็น อเหตุกรูป เป็นรูปที่ไม่มีเหตุ
คือ ไม่มีสัมปยุตตเหตุ
หมายความว่า รูปทั้ง ๒๘ ไม่มีเหตุ
๖ มาประกอบด้วยเลย (โลภะเหตุ
โทสะเหตุ โมหะเหตุ อโลภะเหตุ
อโทสะเหตุ อโมหะเหตุ)
ส่วนรูปที่มีเหตุ
๖ คือ สเหตุกรูป นั้นไม่มี
๒.
เป็น สปัจจยรูป
เป็นรูปที่มีปัจจัย คือ
มีสิ่งที่อุปการะเกื้อหนุน
จึงทำให้ รูปเกิดได้
ปัจจัยหรือสิ่งที่อุปการะอุดหนุนให้เกิดรูปนั้น
ได้แก่ กรรม จิต อุตุ อาหาร
ส่วนรูปที่ไม่มีปัจจัยอุปการะให้เกิด
คือ อปัจจยรูป นั้นไม่มีเลย
๓.
เป็น สาสวรูป
เป็นรูปที่เป็นอารมณ์ของอาสวะ
(คือ กามาสวะ ภวาสวะ ทิฏฐาสวะ
อวิชชาสวะ ) ได้ทั้ง ๒๘ รูป
๔.
เป็น สังขตรูป
เป็นรูปที่ปรุงแต่งมาจาก กรรม
จิต อุตุ อาหาร
ส่วนรูปที่เกิดขึ้นโดยไม่ได้ปรุงแต่งมาจาก
กรรม จิต อุตุ อาหาร คือ อสังขต รูป
นั้นไม่มี
๕.
เป็น โลกียรูป
เป็นรูปที่เนื่องด้วยโลกียธรรม
อันจะต้องแตกดับอยู่เสมอ
ส่วนรูปที่ไม่แตกดับ
พ้นจากการแตกดับ คือ โลกุตตรรูป
นั้นไม่มี
๖. เป็น กามาวจร เป็นรูปที่เป็นอารมณ์ของกามจิต
ส่วนรูปที่เป็นอารมณ์ของมหัคคตจิต
หรือโลกุตตรจิตนั้นไม่มี
เพราะมหัคคต
จิตมีบัญญัติและมีจิตเป็นอารมณ์
โลกุตตรจิต
ก็มีนิพพานเป็นอารมณ์
๗.
เป็น อนารัมมณ
เป็นรูปที่ไม่สามารถรู้อารมณ์ได้เหมือนจิตและเจตสิก
ส่วนรูปที่สามารถรู้อารมณ์ได้
คือ สารัมมณ นั้นไม่มี
๘.
เป็น อัปปหาตัพพ
เป็นรูปที่ไม่พึงละ
ไม่พึงประหาร เพราะรูปเป็นธรรม
ที่ปราศจากเหตุอันจะยังให้เกิดความดีหรือความชั่ว
ส่วนรูปที่พึงละพึงประหาร
คือ ปหาตัพพะ นั้นไม่มี
ตามที่กล่าวมา
(ทั้ง ๘ ข้อ) แล้วนี้
จะเห็นได้ชัดแจ้งว่า รูปทั้ง ๒๘
นั้น มี ประเภทเดียว มีส่วนเดียว
มีแม่บทเดียว
เพราะไม่มีประเภทที่ตรงกันข้ามเลย
จึงได้ชื่อว่า เอกมาติกา
แสดงรูปโดยแม่บทเดียว
จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ
