พระอภิธรรมออนไลน์...

ปริจเฉทที่ ๖ รูปสังคหวิภาค

ประเภทที่ ๑๑ ลักขณรูป

ลักขณรูป คือ รูปที่แสดงความเกิดขึ้นให้ปรากฏ รูปที่แสดงความเจริญให้ ปรากฏ รูปที่แสดงความเสื่อมให้ปรากฏ รูปที่แสดงความดับไปให้ปรากฏ มี ๔ รูป คือ

(๑) รูปัสสอุปจย แปลว่า ความเกิดขึ้นของรูป

(๒) รูปัสสสันตติ " ความเจริญของรูป

(๓) รูปัสสชรตา " ความเสื่อมของรูป

(๔) รูปัสสอนิจจตา " ความแตกดับของรูป

ทั้ง ๔ รูป ดังกล่าวชื่อว่า ลักขณรูป คือ รูปที่มีกาลเวลาเป็นที่กำหนดในการ ชี้ขาด

ธรรมทั้งหลายอันบัณฑิตกำหนดรู้ได้ว่า ธรรมเหล่านั้นเป็นสังขตะด้วยอาศัย รูปนี้ ฉะนั้นรูปที่เป็นเหตุแห่งการกำหนดรู้ได้นั้น ชื่อว่า ลักขณะ

สังขตธรรมมี ๓ คือ จิต เจตสิก และ รูป ถูกปรุงแต่งด้วยปัจจัย ๔ คือ ๑. กรรม ๒. จิต ๓. อุตุ ๔. อาหาร

ในเมื่อจิต เจตสิก และรูป ถูกปรุงแต่งด้วยปัจจัย ๔ ดังนี้ ก็จะปรากฏให้รู้ ได้ว่า

๑. จิต ก็เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป

๒. เจตสิก ก็เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป

๓. รูป ก็เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป

ความที่ปรากฏให้รู้ได้ว่า เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ดับไป นี่แหละ เรียกว่า ลักขณะ หรือลักษณะ และลักขณะนี้จะมีอยู่ในจิต เจตสิก รูป เท่านั้น