ปริจเฉทที่ ๖ รูปสังคหวิภาค
หน้าที่
: 1 2
3 4 5 6 7
8 9 10 11 12
13 14 15 16 17
18 19 20 21 22
23 24 25
26 27 28 29 30 31 32
33 34 35 36 37 38 39
40 41 42 43 44 45 46
47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57
58 59 60 61 62 63 64
65 66 67 68 69 70 71
72 73 74 75
76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 ค้นหาหัวข้อธรรม
ประมวลรูปตามสมุฏฐาน
เมื่อประมวลรูปตามสมุฏฐานเข้าด้วยกันแล้ว
จะเห็นได้ว่า
๑. เอกสมุฏฐานิกรูป
หรือ เอกชรูป คือ
รูปที่เกิดจากสมุฏฐานอย่างเดียวมี
๑๑ รูป ได้แก่
อินทรียรูป ๘
รวม ๙
รูป เกิดจากกรรม
เป็นสมุฏฐานแต่อย่างเดียว
หทยรูป ๑
กายวิญญัตติ ๑
รวม ๒
รูป เกิดจากจิต
เป็นสมุฏฐานแต่อย่างเดียว
วจีวิญญัตติ
๑
๒. ทวิสมุฏฐานิกรูป
หรือทวิชรูป คือ
รูปที่เกิดจากสมุฏฐาน ๒ อย่าง
หรือ ๒ สมุฏฐาน มี ๑ รูป ได้แก่
สัททรูป
๑ เกิดจากจิต เป็นสมุฏฐานก็ได้ เกิดจากอุตุ
เป็นสมุฏฐานก็ได้
๓. ติสมุฏฐานิกรูป
หรือติชรูป คือ
รูปที่เกิดจากสมุฏฐาน ๓ อย่างมี ๓
รูป ได้แก่
วิการรูป
๓ เกิดจากจิต หรือ อุตุ หรืออาหาร
เป็นสมุฏฐานก็ได้
๔. จตุสมุฏฐานิกรูป หรือจตุชรูป
คือ รูปที่เกิดจากสมุฏฐานทั้ง ๔
ได้มี ๙ รูป ได้แก่
อวินิพโภครูป
๘
รวม ๙
รูปนี้ เกิดจาก กรรม จิต อุตุ
อาหาร อย่างใดก็ได้ทั้งนั้น
ปริจเฉทรูป
๑
๕.
นกุโตจิสมุฏฐานิกรูป
หรือ นกุโตจิรูป คือ
รูปที่ไม่ได้เกิดจากสมุฏฐาน ใด ๆ
เลยทั้งนั้น มี ๔ รูป ได้แก่
ลักขณรูป
๔ (อุปจยรูป ๑ สันตติรูป ๑ ชรตารูป ๑
อนิจจตารูป ๑)
ไม่ได้เกิดจากกรรม
จิต อุตุ อาหาร อย่างใดเลย
มนุษย์และสัตว์ดิรัจฉาน
ที่มีรูปร่างขึ้นมาได้ก็เพราะมีกัมมชรูปเป็นพื้นฐาน
ก่อน
จึงมีอุตุชรูปรักษาไว้ไม่ให้เน่าเปื่อยไป
เพราะมีอาหารชรูปหล่อเลี้ยงให้เจริญ
เติบโต ดำรงคงอยู่ได้
ขันธ์ที่เกิดมาเพราะกรรมจะทรงอยู่ได้ก็ด้วยมีอาหารค้ำชูไว้
หมายความว่า
สัตว์ทั้งหลายเกิดมาด้วยกรรม
แต่ดำรงคงอยู่ได้ด้วยอาหาร
ครั้งเมื่อถึงแก่ความตาย
กัมมชรูปและอาหารชรูปก็ดับหมดสิ้นตามไปด้วยแต่
อุตุชรูป
ยังคงปรากฏแก่ซากนั้นตลอดไป
ส่วนจิตตชรูปนั้น
ต้องอาศัยกัมมชรูป อุตุชรูป
และอาหารชรูป ทั้ง ๓ นี้เป็น
ที่ตั้ง จึงจะเกิดได้
หมายความว่า
จิตตชรูปต้องอาศัยรูปร่างกายของสัตว์ที่มีวิญญาณ
เกิดขึ้น
ถ้าไม่มีรูปร่างกายแล้ว
จิตตชรูปก็เกิดไม่ได้
จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ
