ปริจเฉทที่ ๖ รูปสังคหวิภาค

หน้าที่ : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75
76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 ค้นหาหัวข้อธรรม

นัยที่ ๓ รูปสมุฏฐาน

       รูปสมุฏฐาน คือ สมุฏฐานที่ให้เกิดรูป หรือ ปัจจัยที่ให้เกิดรูป หรือ สิ่งที่ให้ เกิดรูป รูปสมุฏฐาน เป็นการเรียนรู้ถึงปัจจัยที่ทำให้เกิดรูป ว่ารูปแต่ละรูปที่ได้กล่าว มาแล้วนั้น มีปัจจัยอะไรทำให้เกิดขึ้นมาได้ คือ รู้รายละเอียดลึกลงไปอีกว่า รูปทั้ง ๒๘ นั้น เกิดมาจากอะไร มีสมุฏฐานอะไรทำให้เกิดขึ้นมาได้

       รูปนั้นมีสมุฏฐานให้เกิด ๔ อย่าง คือ กรรม จิต อุตุ และอาหาร เท่ากับว่าร่างกายของคนเรา และสัตว์ทั้งหลายนั้น มีสมุฏฐานให้เกิดมา ๔ อย่าง เหมือนตัวเรายืนอยู่บนฐาน ๔ ฐาน คือ กรรม จิต อุตุ อาหาร

       ทั้ง ๔ ฐาน ดังกล่าวแล้ว ถ้าฐานใดฐานหนึ่งชำรุด ก็จะมีอาการผิดปกติ ไปทันที และถ้าฐานใดฐานหนึ่งหมดไป ก็จะตายทันที หรือดับไปทันที

       เมื่อกล่าวโดยรูปนามแล้ว สมุฏฐานหรือปัจจัยที่ทำให้เกิดรูปนั้นมีทั้งนามและ รูป คือ กรรมและจิตนี้เป็นนาม ก็เป็นปัจจัยให้เกิดรูปได้ อุตุและอาหารอันเป็นรูป ก็เป็นปัจจัยให้เกิดรูปได้

       เมื่อกล่าวโดยกาลเวลาแล้ว กรรมที่เป็นสมุฏฐานหรือเป็นปัจจัยให้เกิดรูปนั้น เป็นกรรมในอดีต ส่วนจิต อุตุ และอาหาร ที่เป็นปัจจัยให้เกิดรูปนั้นเป็นปัจจุบัน

       เมื่อกล่าวโดยชื่อของสมุฏฐานแล้ว

       กรรม ที่เป็น  สมุฏฐาน ให้เกิดรูป     ชื่อว่า       กัมมสมุฏฐาน

       จิต      "        "        "             "    จิตตสมุฏฐาน

       อุตุ      "        "        "             "     อุตุสมุฏฐาน

       อาหาร   "         "         "             "    อาหารสมุฏฐาน

       เมื่อกล่าวโดยชื่อของรูปที่เกิดขึ้นจากสมุฏฐานนั้น ๆ แล้ว

รูปที่เกิดจาก กัมมสมุฏฐาน ชื่อว่า กัมมชรูป หรือกฏัตตารูป หรือกัมมสมุฏฐานิกรูป    

 "      "      จิตตสมุฏฐาน     "   จิตตชรูป หรือ จิตตสมุฏฐานิกรูป

 "      "      อุตุสมุฏฐาน      "   อุตุชรูป หรือ อุตุสมุฏฐานิกรูป

 "      "      อาหารสมุฏฐาน   "   อาหารชรูป หรือ อาหารสมุฏฐานิกรูป

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ