ปริจเฉทที่ ๗ สมุจจยสังคหวิภาค

หน้าที่ : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75
76 77 78 79 80 81 82 83 ค้นหาหัวข้อธรรม

อกุสลสังคหะกองที่ ๓ โยคะ ๔

วฏฺฏสฺสมึ สตฺเต โยเชนฺตีติ โยคา ฯ ธรรมที่ประกอบสัตว์ให้ติดอยู่ในวัฏฏ ทุกข์ (คือภพต่าง ๆ) นั้นชื่อว่า โยคะ

โยคะ หมายความว่า เครื่องประกอบ ทำหน้าที่ประกอบสัตว์ทั้งหลายไว้ใน สังสารทุกข์ เหมือนตะปูที่ตอกตรึงเครื่องประกอบบ้านเรือนไว้

อีกนัยหนึ่งหมายความว่า ประกอบสัตว์ให้ติดแน่นในสังสารวัฏฏเหมือนติดไว้ ด้วยกาว ยากแก่การที่จะถอนให้หลุดพ้นจากวัฏฏสงสาร

โยคะ มี ๔ ประการ คือ

๑. กามโยคะ ตรึงให้ติดอยู่กับกามคุณ องค์ธรรมได้แก่ โลภเจตสิก ที่ในโลภ มูลจิต ๘

๒. ภวโยคะ ตึงให้ติดอยู่กับความยินดีในอัตภาพของตน ตลอดจนชอบใจ ในรูปภพ อรูปภพ องค์ธรรมได้แก่ โลภเจตสิก ที่ในทิฏฐิคตวิปปยุตตจิต ๔

๓. ทิฏฐิโยคะ ตรึงให้ติดอยู่กับความเห็นผิดจากความเป็นจริงของสภาวธรรม องค์ธรรมได้แก่ ทิฏฐิเจตสิก ที่ในทิฏฐิคตสัมปยุตตจิต ๔

๔. อวิชชาโยคะ ตรึงให้ติดอยู่กับความหลง เพราะไม่รู้เหตุผลตามความเป็น จริง จึงโลภ โกรธ หลง องค์ธรรมได้แก่ โมหเจตสิกที่ในอกุสลจิต ๑๒

รวมโยคะมี ๔ แต่องค์ธรรมมีเพียง ๓ คือ โลภเจตสิก ทิฏฐิเจตสิก และ โมหเจตสิก (เท่ากันและเหมือนกันกับองค์ธรรมของ อาสวะ และของโอฆะ)

         โสดาปัตติมัคค                    ประหาร                    ทิฏฐิโยคะ

         อนาคามิมัคค                    ประหาร                    กามโยคะ

         อรหัตตมัคค                    ประหาร                    ภวโยคะ และ อวิชชาโยคะ

อนึ่ง อาสวะ โอฆะ โยคะ ทั้ง ๓ กองที่กล่าวแล้วนี้ แต่ละกองก็มีธรรม ๔ ประการเท่ากัน ชื่อของธรรมก็เหมือนกัน คือ มี กาม ภวะ ทิฏฐิ อวิชชา และ องค์ธรรมก็มี ๓ เท่ากันและเหมือนกัน คือ โลภะ ทิฏฐิ โมหะ

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ