ปริจเฉทที่ ๗ สมุจจยสังคหวิภาค

หน้าที่ : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74
75
76 77 78 79 80 81 82 83 ค้นหาหัวข้อธรรม

ละความชั่วทั้งปวง ทำแต่ความดี ทำจิตใจให้ใสบริสุทธิ์...

อกุสลสังคหะกองที่ ๘ สังโยชน ๑๐

สํโยเชนฺติ พนฺธนฺตีติ สํโยชนานิ ฯ ธรรมเหล่าใดย่อมผูกสัตว์ทั้งหลายไว้ ธรรมเหล่านั้นชื่อว่า สังโยชน

ทูรคตสฺสาปี อากฑฺฒนโต นิสฺสริตํ อปฺปทานวเสน พนฺธนํ สํโยชนํ ฯ การผูกสัตว์ให้ติดอยู่ในวัฏฏทุกข์ ด้วยอำนาจไม่ให้ออกไปจากทุกข์ในวัฏฏะ โดยเหตุ ที่คร่าหรือดึงสัตว์ที่อยู่ในที่ไกลให้ลงมา นั้นชื่อว่า สังโยชน

สัตว์ทั้งหลายที่ถูกเชือก คือ สังโยชน ผูกคอไว้ในกามคุณทั้ง ๕ ซึ่งเปรียบ ด้วยเรือนจำ จึงไม่สามารถที่จะไปไหนได้เลย

สังโยชน หรือ สัญโญชน มี ๒ นัย คือ ตามนัยแห่งพระอภิธรรมและ ตามนัยแห่งพระสูตร ต่างก็มีจำนวนนัยละ ๑๐ ประการเท่ากัน เหมือนกันบ้าง ต่างกันบ้าง ดังต่อไปนี้

สังโยชนตามนัยแห่งพระอภิธรรม

สังโยชนตามนัยแห่งพระสูตร

๑. กามราคสังโยชน

๑. กามราคสังโยชน

โลภเจตสิกที่ในโลภมูลจิต ๘

โลภเจตสิกที่ในโลภมูลจิต ๘

๒. ภวราคสังโยชน

๒. รูปราคสังโยชน

โลภเจตสิกที่ในทิฏฐิวิปปยุตต ๔

โลภเจตสิกที่ในทิฏฐิวิปปยุตต ๔

๓. ปฏิฆสังโยชน

๓. อรูปราคสังโยชน

โทสเจตสิกที่ในโทสมูลจิต ๒

โลภเจตสิกที่ในทิฏฐิวิปปยุตต ๔

สังโยชนตามนัยแห่งพระอภิธรรม(ต่อ)

สังโยชนตามนัยแห่งพระสูตร(ต่อ)

๔. มานสังโยชน

๔. ปฏิฆสังโยชน

มานเจตสิกที่ในทิฏฐิวิปปยุตต ๔

โทสเจตสิกที่ในโทสมูลจิต ๒

๕. ทิฏฐิสังโยชน

๕. มานสังโยชน

ทิฏฐิเจตสิกในทิฏฐิสัมปยุตต ๔

มานเจตสิกที่ในทิฏฐิวิปปยุตต ๔

๖. สีลัพพตปรามาสสังโยชน

๖. ทิฏฐิสังโยชน

ทิฏฐิเจตสิกที่ในทิฏฐิสัมปยุตต ๔

ทิฏฐิเจตสิกในทิฏฐิสัมปยุตต ๔

๗. วิจิกิจฉาสังโยชน

๗. สีลัพพตปรามาสสังโยชน

วิจิกิจฉาเจตสิกที่ในวิจิกิจฉาจิต

ทิฏฐิเจตสิกที่ในทิฏฐิสัมปยุตต ๔

๘. อิสสาสังโยชน

๘. วิจิกิจฉาสังโยชน

อิสสาเจตสิกที่ในโทสมูลจิต ๒

วิจิกิจฉาเจตสิกที่ในวิจิกิจฉาจิต

๙. มัจฉริยสังโยชน

๙. อุทธัจจสังโยชน

มัจฉริยเจตสิกที่ในโทสมูลจิต ๒

อุทธัจจเจตสิกที่ในอกุสลจิต ๑๒

๑๐. อวิชชาสังโยชน

๑๐. อวิชชาสังโยชน

โมหเจตสิกที่ในอกุสลจิต ๑๒

โมหเจตสิกที่ในอกุสลจิต ๑๒

 

 

รวมสังโยชนตามนัยแห่งพระอภิธรรม มีองค์ธรรม ๘ คือ

รวมสังโยชนตามนัยแห่งพระสูตร นั้นมี องค์ธรรมเพียง ๗ คือ

โลภเจตสิก

โลภเจตสิก

โทสเจตสิก

โทสเจตสิก

มานเจตสิก

มานเจตสิก

ทิฏฐิเจตสิก

ทิฏฐิเจตสิก

วิจิกิจฉาเจตสิก

วิจิกิจฉาเจตสิก

อิสสาเจตสิก

อุทธัจจเจตสิก และ

มัจฉริยเจตสิก และ

โมหเจตสิก

โมหเจตสิก

 

เมื่อรวมองค์ธรรมของสังโยชน ตามนัยแห่งพระอภิธรรม และตามนัยแห่ง พระสูตรเข้าด้วยกันแล้ว ก็ได้องค์ธรรม ๙ คือ โลภเจตสิก โทสเจตสิก มานเจตสิก ทิฏฐิเจตสิก วิจิกิจฉาเจตสิก อิสสาเจตสิก มัจฉริยเจตสิก อุทธัจจเจตสิก และ โมหเจตสิก

ดังนั้นจึงกล่าวว่า สังโยชน มี ๑๐ ประการ รวมมีองค์ธรรม ๙

สังโยชนนี้ ยังจำแนกได้เป็น ๒ จำพวก คือ โอรัมภาคิยสังโยชน และ อุทธังภาคิยสังโยชน

โอรัมภาคิยสังโยชน หมายความว่า สังโยชนอันเป็นกิเลสธรรมมีส่วนในเบื้องต่ำ

อุทธังภาคิยสังโยชน หมายความว่า สังโยชนอันเป็นกิเลสธรรมมีส่วนในเบื้องสูง

ตามนัยแห่งพระอภิธรรม

ตามนัยแห่งพระสูตร

โอรัมภาคิยสังโยชน ๗

โอรัมภาคิยสังโยชน ๕

กามราคะ

กามราคะ

ปฏิฆะ

ปฏิฆะ

ทิฏฐิ

ทิฏฐิ

สีลัพพตปรามาส

สีลัพพตปรามาส

วิจิกิจฉา

วิจิกิจฉา

อิสสา

 

มัจฉริยะ

 

อุทธังภาคิยสังโยชน ๓

อุทธังภาคิยสังโยชน ๕

ภวราคะ

รูปราคะ

 

อรูปราคะ

มานะ

มานะ

 

อุทธัจจะ

อวิชชา

อวิชชา

 

การประหารสังโยชนโดยลำดับแห่งกิเลส คือ ตามลำดับแห่งสังโยชนนั้น สังโยชนใดพึงประหารโดยอริยมัคคใด ดังต่อไปนี้

กิเลสปฏิปาฏิยา กามราคปฏิฆสํโยชนานิ อานาคามิมคฺเคน ปหียนฺติ มาน สํโยชนํ อรหตฺตมคฺเคน, ทิฏฺฐิวิจิกิจฺฉา สีลพฺพตปรามาสา โสตาปตฺติมคฺเคน, ภวราคสํโยชนํ อรหตฺตมคฺเคน, อิสฺสามจฺฉริยานิ โสตาปตฺติมคฺเคน, อวิชฺชา อรหตฺตมคฺเคนฯ

กามราคสังโยชน

ปฏิฆสังโยชน

พึงประหารโดย อนาคามิมัคค

มานสังโยชน

พึงประหารโดย อรหัตตมัคค

ทิฏฐิสังโยชน

วิจิกิจฉาสังโยชน

สีลัพพตปรามาสสังโยชน

 

พึงประหารโดย โสดาปัตติมัคค

ภวราคสังโยชน

พึงประหารโดย อรหัตตมัคค

อิสสาสังโยชน

มัจฉริยสังโยชน

พึงประหารโดย โสดาปัตติมัคค

อวิชชาสังโยชน

พึงประหารโดย อรหัตตมัคค

ที่กล่าวมานี้ เป็นการแสดงการประหารสังโยชน ๑๐ ตามนัยแห่งพระอภิธรรม ส่วนการประหารสังโยชน ๑๐ ตามนัยแห่งพระสูตรนั้น ดังนี้

 

โสดาปัตติมัคค ประหาร

ทิฏฐิสังโยชน

สีลัพพตปรามาสสังโยชน

วิจิกิจฉาสังโยชน

อนาคามิมัคค  ประหาร

กามราคสังโยชน

ปฏิฆสังโยชน

 

 

อรหัตตมัคค   ประหาร

รูปราคสังโยชน

อรูปราคสังโยชน

มานสังโยชน

อุทธัจจสังโยชน

อวิชชาสังโยชน


?????? ?????????? ???????????????????? ???...
จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ
ศีล สมาธิ ปัญญา... หนทางสายเอก...