อนินทรียพัทธรูปและบัญญัติก็เป็นสัจจวิมุตติ

นอกจาก มัคคจิตตุปปาท ๒๙ ผลจิตตุปปาท ๓๗ เป็นสัจจวิมุตติดังกล่าว มาแล้วนี้ ยังมีธรรมที่เป็นสัจจวิมุตติอีก  ๒ คือ อนินทรียพัทธรูป และ บัญญัติธรรม

อนินทรียพัทธรูป คือ รูปธรรมที่ไม่เนื่องด้วยอินทรีย นั่นก็หมายถึงรูปธรรม ที่ไม่เนื่องด้วยสิ่งที่มีชีวิต รูปธรรม ๒๘ ที่เป็นทุกขอริยสัจจนั้น ต้องเป็น อินทรียพัทธรูป คือ รูปธรรมที่เนื่องด้วยอินทรีย เป็นรูปธรรมที่เนื่องกับสิ่งที่มีชีวิต เท่านั้น ส่วนรูปธรรมที่ไม่เนื่องกับสิ่งที่มีชีวิต คือ อนินทรียพัทธรูปนี้ จึงไม่ใช่ ทุกขอริยสัจจ ก็เป็นธรรมที่พ้นพิเศษจากอริยสัจจ ๔ เป็น สัจจวิมุตติไป

บัญญัติธรรม เป็นธรรมที่สมมติขึ้นบัญญัติขึ้นตามโวหารของชาวโลก เป็น สมมติไม่เหมือนกัน

จบปริจเฉทที่ ๗ ชื่อว่า สมุจจยสังคหวิภาค

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ