สติปัฏฐาน กับ สติสัมปชัญญะ

สติปัฏฐาน คือ สติตั้งมั่นในการพิจารณา กาย เวทนา จิต ธรรม ซึ่งมี ความหมายว่า ให้พินิจในธรรมเหล่านั้น เพื่อให้เกิดปัญญาเห็นรูปเห็นนาม โดยความ เป็น อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

สติสัมปชัญญะ ก็หมายถึงว่าให้พินิจในประโยชน์ ให้พินิจในการควร เป็นต้น เมื่อพินิจเห็นว่ามีประโยชน์และพินิจเห็นว่าควรทำ จึงทำ ซึ่งมีความมุ่งหมายให้พินิจ เพื่อให้เกิดปัญญาเช่นเดียวกัน

ดังนั้น การเจริญสติปัฏฐานจึงต้องกระทำไปด้วยความมีสติสัมปชัญญะ คือให้ พินิจด้วยปัญญา เพื่อให้เกิดปัญญาภิญโญยิ่ง ๆ ขึ้นไป

อันว่าความพินิจที่ประกอบด้วยปัญญานี้ ถ้ามีแก่ผู้ใดแล้ว นับว่าผู้นั้นอยู่ใกล้ พระนิพพาน ดังปรากฏใน ธรรมบท ว่า

นตฺถิ ฌานํ อปญฺญสฺส                    ความพินิจย่อมไม่มีแก่ผู้หาปัญญามิได้

นตฺถิ ปญฺญา อฌายิโน                    ปัญญาเล่า ย่อมไม่มีแก่ผู้ไม่พินิจ

ยมฺหิ ฌานญฺจ ปญฺญา จ                    ความพินิจและปัญญามีในผู้ใด

ส เว นิพฺพานํ สนฺติเก                    ผู้นั้นแหละอยู่ในที่ใกล้พระนิพพาน

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ