ปริจเฉทที่ ๗ สมุจจยสังคหวิภาค
หน้าที่
: 1 2
3 4 5 6 7
8 9 10 11 12
13 14 15 16 17
18 19 20 21 22
23 24 25
26 27 28 29 30 31 32
33 34 35 36 37 38 39
40 41 42 43 44 45 46
47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57
58 59 60 61 62 63 64
65 66 67 68 69 70 71
72 73 74 75
76 77 78 79 80 81 82 83 ค้นหาหัวข้อธรรม
๓.
โพธิปักขิยสังคหะ
โพธิ
แปลว่า รู้ มีความหมายถึง
รู้การทำให้สิ้นอาสวะ คือรู้
อริยสัจจ ๔
และในโพธิปักขิยสังคหะนี้รวมหมายถึง
รู้การทำจิตให้สงบ คือ
ถึงฌานด้วย
ปักขิยะ
แปลว่า ที่เป็นฝ่าย
โพธิปักขิยธรรม
จึงมีความหมายว่า
ธรรมที่เป็นฝ่ายให้รู้ถึงฌานและให้รู้ถึง
มัคคผล เลยแปลกันสั้น ๆ ว่า
ธรรมที่เป็นเครื่องให้ตรัสรู้
โพธิปักขิยสังคหะ
เป็นการรวบรวมธรรมที่เป็นเครื่องตรัสรู้มาแสดงโดยย่อ
ดังนี้
ฉันทะ
๑,
จิต
๑,
ตัตรมัชฌัตตุเบกขา
๑,
สัทธา
๑,
ปัสสัทธิ
๑,
ปีติ
๑,
สัมมาทิฏฐิ
๑,
สัมมาสังกัปปะ
๑,
สัมมาวายามะ
๑,
วิรตี
๓,
สัมมาสติ
๑ และ สัมมาสมาธิ ๑ รวมสภาวธรรม (หรือองค์ธรรม)
๑๔
นี้ มีธรรม ๓๗ ประการ ด้วยกัน
และรวมได้เป็น ๗ กอง
นี่แหละเรียกว่า
โพธิปักขิยสังคหะ
มีอธิบายว่า
โพธิปักขิยสังคหะนี้
รวบรวมกล่าวถึง โพธิปักขิยธรรม ๗
กอง เป็นธรรม ๓๗ ประการ
จึงเรียกว่า โพธิปักขิยธรรม ๓๗
ในธรรม ๓๗ ประการนี้
เมื่อนับเฉพาะองค์ธรรม (ที่ซ้ำกันไม่นับ)
ก็ได้องค์ธรรมหรือสภาวธรรม
๑๔ องค์
อีกนัยหนึ่งแสดงว่า
องค์ธรรมมี ๑๕ โดยแยกปัสสัทธิ ๑
ออกเป็น ๒ คือ
กายปัสสัทธิ
๑ และ จิตตปัสสัทธิ ๑
เมื่อนับแยกดังนี้จึงเป็น ๑๕
โพธิปักขิยสังคหะ
๗ กอง
เป็นโพธิปักขิยธรรม ๓๗
ประการนั้น ได้แก่
๑.
สติปัฏฐาน มี
๔ ประการ
๒.
สัมมัปปธาน มี
๔ ประการ
๓.
อิทธิบาท มี
๔ ประการ
๔.
อินทรีย
มี
๕ ประการ
๕.
พละ
มี
๕ ประการ
๖.
โพชฌงค์
มี
๗ ประการ
๗.
มัคค
มี
๘ ประการ
จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ
