วจนัตถะของอริยสัจจ

อริยานิ ตถานิ สจฺจานิ อริยสจฺจานิ ฯ สัจจทั้ง ๔ ที่เป็นความจริง (ไม่ เปลี่ยนแปลง) ชื่อว่า อริยสัจจ

อริยานํ สจฺจานิ อริยสจฺจานิ ฯ ธรรมที่เป็นความจริงของอริยบุคคลทั้งหลาย ชื่อว่า อริยสัจจ

วจนัตถะของทุกขอริยสัจจ

ทุกฺขํ เอว อริยสจฺจนฺติ ทุกฺขอริยสจฺจํ ฯ อริยสัจจ คือทุกข์นั่นเอง จึงเรียกว่า ทุกขอริยสัจจ

วจนัตถะของทุกขสมุทยอริยสัจจ

ภวา ภวสงฺขาตํ ทุกฺขกฺขนฺธํ สมุเทตีติ ทุกฺขสมุทโย ฯ ธรรมที่ยังกองทุกข์ กล่าวคือ ภพใหญ่ภพน้อยให้เกิดขึ้น ชื่อว่า ทุกขสมุทัย

(วา) ภวา ภวสงฺขาตํ ทุกฺขกฺขนฺธํ ปุนปฺปุนํ อพฺโพจฺฉินฺนํ กตฺวา อุทยติ อุฏฺฐาเปติ วฑฺเฒตีติ ทุกฺขสมุทโย ฯ (หรือ) ธรรมที่กระทำให้กองทุกข์ กล่าวคือ ภพใหญ่ภพน้อยขาดลงแล้วให้ตั้งขึ้นอีก ให้เจริญขึ้นอีกเรื่อย ๆ ไปชื่อว่า ทุกขสมุทัย

วจนัตถะของทุกขนิโรธอริยสัจจ

ทุกฺขสฺส นิรุชฺฌนํ อนุปฺปาทธมฺมตา ปวตฺติวเสน ขิยฺยนํ ทุกฺขนิโรโธ ฯ ความดับไปแห่งทุกข์ คือ ความสิ้นไปโดยที่ไม่เกิดขึ้น และไม่เป็นไป ชื่อว่า ทุกขนิโรธ

(วา) ทุกฺขํ นิรุชฺฌติ น ปวตฺติ เอตสฺมึติ ทุกฺขนิโรโธ ฯ หรือ ทุกข์ทั้งหลาย ย่อมดับ ย่อมไม่เป็นไปในนิพพานธรรมนี้ ฉะนั้นนิพพานธรรมนี้ จึงเรียกว่า ทุกข นิโรธ

วจนัตถะของทุกขนิโรธคามินีปฏิปทาอริยสัจจ

ทุกฺขนิโรธํ คเมติ สมฺปาเปตีติ ทุกฺขนิโรธคามินี ฯ ความปฏิบัติที่ยังบุคคล ให้ถึงซึ่งความดับทุกข์ คือ นิพพาน ชื่อว่า ทุกขนิโรธคามินี

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ