ปริจเฉทที่ ๗ สมุจจยสังคหวิภาค
หน้าที่
: 1 2
3 4 5 6 7
8 9 10 11 12
13 14 15 16 17
18 19 20 21 22
23 24 25
26 27 28 29 30 31 32
33 34 35 36 37 38 39
40 41 42 43 44 45 46
47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57
58 59 60 61 62 63 64
65 66 67 68 69 70 71
72 73 74 75
76 77 78 79 80 81 82 83 ค้นหาหัวข้อธรรม
ฐานขององค์ธรรมแห่งโพธิปักขิยสังคหะ
โพธิปักขิยธรรม
๓๗ ประการ มีองค์ธรรมเพียง ๑๔
องค์ ดังได้กล่าวแล้ว ข้างต้น
บัดนี้จะแสดงฐานขององค์ธรรมทั้ง
๑๔ นั้น
ฐาน
แปลว่า ที่ตั้ง หรือ ตำแหน่ง
มีความหมายว่า องค์ธรรม ๑๔
องค์นี้
แต่ละองค์เป็นโพธิปักขิยธรรม ๓๗
ประการนั้นได้กี่ตำแหน่ง
หรือมีที่ตั้งกี่แห่ง คือ
เป็นได้กี่ฐาน ฐานใดบ้าง
สัมมาสังกัปปะ
๑,
ปัสสัทธิ
๑,
ปีติ
๑,
อุเบกขา
๑,
ฉันทะ
๑,
จิต
๑,
และ
วิรตี ๓ รวมเป็นธรรม ๙ ประการนี้
มีฐานอันหนึ่ง ๆ
ส่วนวิริยะมี
๙ ฐาน,
สติมี
๘ ฐาน,
สมาธิมี
๔ ฐาน,
ปัญญามี
๕ ฐาน และ สัทธามี ๒ ฐาน
นี่เป็นการจำแนกโดยละเอียดแห่งธรรม
๓๗ ประการ อันอุดม
มีความหมายดังต่อไปนี้
๑.
สัมมาสังกัปปะ
องค์ธรรมได้แก่
วิตกเจตสิกมีฐานเดียว
คือสัมมาสังกัปปะ
๒.
ปัสสัทธิ
องค์ธรรมได้แก่ ปัสสัทธิเจตสิก
มีฐานเดียว คือ ปัสสัทธิสัมโพช
ฌงค์
๓.
ปีติ
องค์ธรรมได้แก่ ปีติเจตสิก
มีฐานเดียว คือ ปีติสัมโพชฌงค์
๔.
อุเบกขา
องค์ธรรมได้แก่
ตัตรมัชฌัตตตาเจตสิก มีฐานเดียว
คือ อุเบกขา สัมโพชฌงค์
๕.
ฉันทะ
องค์ธรรมได้แก่ ฉันทเจตสิก
มีฐานเดียว คือ ฉันทิทธิบาท
๖.
จิต
องค์ธรรมได้แก่ จิต มีฐานเดียว
คือ จิตติทธิบาท
๗.
วิรตี
องค์ธรรมได้แก่ สัมมาวาจาเจตสิก
สัมมากัมมันตเจตสิก และสัมมา
อาชีวเจตสิก
มีฐานองค์ละฐานเดียว คือ
สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ
สัมมาอาชีวะ ตามลำดับ
๘.
วิริยะ
องค์ธรรมได้แก่ วิริยเจตสิก มี ๙
ฐาน คือ สัมมัปปธาน ๔ ฐาน,
วิริยิทธิบาท
๑ ฐาน,
วิริยินทรีย
๑ ฐาน,
วิริยพละ
๑ ฐาน,
วิริยสัมโพชฌงค์
๑ ฐาน และสัมมาวายามะ ๑ ฐาน
๙.
สติ
องค์ธรรมได้แก่ สติเจตสิก มี ๘
ฐาน คือ สติปัฏฐาน ๔ ฐาน,
สตินทรีย
๑ ฐาน,
สติพละ
๑ ฐาน,
สติสัมโพชฌงค์
๑ ฐาน และ สัมมาสติ ๑ ฐาน
๑๐.
สมาธิ
องค์ธรรมได้แก่ เอกัคคตาเจตสิก
มี ๔ ฐาน คือ สมาธินทรีย ๑,
สมาธิพละ
๑,
สมาธิสัมโพชฌงค์
๑ และสัมมาสมาธิ ๑
๑๑.
ปัญญา
องค์ธรรมได้แก่ ปัญญาเจตสิก มี ๕
ฐาน คือ วิมังสิทธิบาท ๑,
ปัญญินทรีย
๑,
ปัญญาพละ
๑,
ธัมมวิจยสัมโพชฌงค์
๑ และสัมมาทิฏฐิ ๑
๑๒.
สัทธา
องค์ธรรมได้แก่ สัทธาเจตสิก มี ๒
ฐาน คือ สัทธินทรีย ๑ และ สัทธาพละ
๑
จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ
