ปริจเฉทที่ ๘ ปัจจยสังคหวิภาค

หน้าที่ : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74
75
76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94
95 96
ค้นหาหัวข้อธรรม

ละความชั่วทั้งปวง ทำแต่ความดี ทำจิตใจให้ใสบริสุทธิ์...

ปฏิจจสมุปปาท มี ๗ นัย

ปฏิจจสมุปปาทธรรมนี้ กล่าวโดย อุทเทสมาติกา คือ หัวข้อที่เป็นแม่บทนั้น มี ๗ บท หรือ ๗ นัย ดังนี้

ก็นัย ๒ นัย คือ ปฏิจจสมุปปาทนัย และ ปัฏฐานนัย นั้น นัยแรกมีเครื่อง หมายที่พึงรู้โดยอาการ ๗ อย่าง คือ อัทธา ๓, องค์ ๑๒, อาการ ๒๐, สนธิ ๓, สังเขป ๔, วัฏฏะ ๓ และ มูล ๒

หมายความว่า ปฏิจจสมุปปาทธรรม นี้ยังจำแนกออกได้อีกเป็น ๗ นัย ได้แก่

. ตโย อทฺธา  กาล ๓                               . ทฺวาทสงฺคานิ  องค์ ๑๒

. วีสตาการา  อาการ ๒๐                           . ติสนฺธิ  เงื่อน ๓

. จตุสงฺเขปา  สังเขป ๔                             . ตีณิ วฏฺฏานิ  วัฏฏะ ๓

. เทฺวมูลานิ  มูล ๒

มีรายละเอียดดังต่อไปนี้

. ตโย อทฺธา คือ กาล ๓ นั้นแสดงว่า อวิชชา และสังขารรวม ๒ องค์ จัดเป็น อดีตอัทธา ชาติ และ ชรามรณะ รวม ๒ องค์เป็น อนาคตอัทธา ส่วนใน ท่ามกลาง รวม ๘ องค์ที่เหลือนั้นเป็นปัจจุบันอัทธา

. ทฺวาทสงฺคานิ  คือ องค์ ๑๒ นั้นได้แก่ อวิชชา สังขาร วิญญาณ นามรูป สฬายตนะ ผัสสะ เวทนา ตัณหา อุปาทาน ภพ ชาติ และชรามรณะ

ส่วน โสกะ ปริเทวะ ทุกขะ โทมนัสสะ และ อุปายาสะ นั้นไม่นับว่าเป็นองค์ ของปฏิจจสมุปปาทด้วย เพราะธรรม ๕ ประการนี้เป็นผลของชาติ กล่าวคือ เมื่อมี การเกิดเป็นชาติขึ้นมาแล้ว ย่อมมีทุกข์มีโศกเป็นประจำ ซึ่งเป็นแต่เพียงผลของชาติ ไม่ใช่เหตุโดยตรงที่ทำให้เกิดวัฏฏะ จึงไม่นับเป็นองค์ด้วย

. วีสตาการา  คือ อาการ ๒๐ นั้นได้แก่

. ธรรมที่เป็นเหตุในอดีต ๕ ประการ คือ ๑.อวิชชา, .สังขาร, .ตัณหา, . อุปาทาน, .ภพ

. ธรรมที่เป็นผลในปัจจุบัน ๕ ประการ คือ ๑.วิญญาณ, .นามรูป,     . สฬายตนะ, .ผัสสะ, .เวทนา

. ธรรมที่เป็นเหตุในปัจจุบัน ๕ ประการคือ ๑.ตัณหา, .อุปาทาน, .ภพ, .อวิชชา, .สังขาร

. ธรรมที่เป็นผลในอนาคต ๕ ประการ คือ ๑.วิญญาณ, .นามรูป,     . สฬายตนะ, . ผัสสะ, .เวทนา

. ติสนฺธิ  คือ เงื่อน ๓ นั้นได้แก่ สังขารต่อกับวิญญาณเงื่อนหนึ่ง  เวทนา ต่อกับตัณหาเงื่อนหนึ่ง และภพต่อกับชาติอีกเงื่อนหนึ่ง

. จตุสงฺเขปา  คือ สังเขป ๔ ได้แก่

. อวิชชา สังขาร รวม ๒ องค์เป็นสังเขปหนึ่ง

. วิญญาณ นามรูป สฬายตนะ ผัสสะ เวทนา รวม ๕ องค์เป็นสังเขปหนึ่ง

. ตัณหา อุปาทาน ภพ รวม ๓ องค์เป็นสังเขปหนึ่ง

. ชาติ ชรามรณะ รวม ๒ องค์เป็นอีกสังเขปหนึ่ง

. ตีณิ วฏฺฏานิ  คือ วัฏฏะ ๓ นั้นได้แก่

. อวิชชา ตัณหา อุปาทาน รวม ๓ องค์เป็นกิเลสวัฏฏ

. สังขาร ภพ (เฉพาะกัมมภพ) รวม ๒ องค์ เป็นกัมมวัฏฏ

. วิญญาณ นามรูป สฬายตนะ ผัสสะ เวทนา ภพ (เฉพาะอุปปัตติภพ) ชาติ ชรา มรณะ เหล่านี้เป็นวิปากวัฏฏ

. เทฺวมูลานิ  คือ มูล ๒ นั้นได้แก่ อวิชชา และตัณหา มีคำอธิบายต่อไปนี้ คือ

สอบถาม ปัญหาธรรมะ ได้ที่ลานธรรมมูลนิธิ ค่ะ...
จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ
ศีล สมาธิ ปัญญา... หนทางสายเอก...