ปัจจัย ๒๔ จัดได้เป็น ๖ หมวด

ปัจจัยธรรม ๒๔ นี่แหละเป็น ปัฏฐานนัย คือนัยที่ ๒ แห่งปัจจยสังคหวิภาค และปัจจัย ๒๔ นี้ยังจัดเข้ากันเป็นพวก ๆ เป็นหมวด ๆ ได้ ๖ พวกหรือ ๖ หมวด คือ

นามย่อมเป็นปัจจัยแก่นาม ๖ ปัจจัย นามเป็นปัจจัยแก่นามรูป ๕ ปัจจัย นาม เป็นปัจจัยแก่รูป ๑ ปัจจัย รูปย่อมเป็นปัจจัยแก่นาม ๑ ปัจจัย

บัญญัติและนามรูป ย่อมเป็นปัจจัยแก่นาม ๒ ปัจจัย และนามรูปทั้ง ๒ เป็น ปัจจัยแก่นามรูปทั้ง ๒ นั้น ๙ ปัจจัย ปัจจัย ๖ หมวด ตั้งอยู่แล้วด้วยอาการดังได้ บรรยายมาฉะนี้

มีความหมายว่า ปัจจัย ๒๔ นี้ จัดได้เป็นหมวดใหญ่ ๆ ได้ ๖ หมวด คือ

๑. นาม      เป็นปัจจัยแก่ นาม ๖ ปัจจัย (อนันตร, สมนันตร, นัตถิ, วิคต, อาเสวน, สัมปยุตต)

๒. นาม     เป็นปัจจัยแก่ นามรูป ๕ ปัจจัย(เหตุ, ฌาน, มัคค, กัมม, วิบาก)

๓. นาม      เป็นปัจจัยแก่ รูป ๑ ปัจจัย (ปัจฉาชาต)

๔. รูป        เป็นปัจจัยแก่ นาม ๑ ปัจจัย (ปุเรชาต)

บัญญัติ

๕. นาม              เป็นปัจจัยแก่ นาม ๒ ปัจจัย (อารัมมณ, อุปนิสสย)

รูป

๖. นามรูป เป็นปัจจัยแก่ นามรูป ๙ ปัจจัย (อธิปติ, สหชาต, อัญญมัญญ, นิสสย, อาหาร, อินทรีย, วิปปยุตต, อัตถิ, อวิคต)

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ