โสกะ

ลักขณาทิจตุกะของโสกะ คือ

อนฺโตนิชฺฌาณ ลกฺขโณ        มีการเผาอยู่ภายใน หรือมีความเดือดร้อนใจ เป็น ลักษณะ

เจโตปรินิชฺฌายน รโส          ทำให้จิตเต็มไปด้วยความเดือดร้อน เป็นกิจ

อนุโสจน ปจฺจุปฏฺฐาโน          มีความโศกเศร้าอยู่เนือง ๆ เนื่องจากความพิบัติ ที่ตนประสบอยู่นั้น เป็นอาการปรากฏ

โทสจิตฺตุปฺปาท ปทฏฺฐาโน     มีโทสจิตตุปปาท เป็นเหตุใกล้

โสกะ คือความโศกเศร้านี้ องค์ธรรมได้แก่ โทมนัสเวทนาที่ประกอบกับโทสะ อันเกิดจาก พยสนะ อย่างใดอย่างหนึ่งใน ๕ อย่างนี้ คือ

๑. ญาติพยสนะ      ความพิบัติไปแห่งญาติ หมายถึงมิตรสหายด้วย

๒. โภคพยสนะ       ความพิบัติไปแห่งทรัพย์สมบัติ ตลอดจนยศศักดิ์ด้วย

๓. โรคพยสนะ       ถูกโรคภัยเบียดเบียน

๔. สีลพยสนะ         ความเสียสีล สีลที่รักษาอยู่นั้นขาดไป

๕. ทิฏฐิพยสนะ    ความเห็นที่ถูกต้องนั้นพิบัติไป มีความเห็นผิดเกิดขึ้น ทำให้สูญเสียสัมมาทิฏฐิไป

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ