อัตถิปัจจัย มี ๕ อย่าง

สหชาตํ ปุเรชาตํ            ปจฺฉาชาตญฺจ สพฺพถา

กวฬิงฺกาโร อาหาโร         รูปชีวิต มิจฺจยํ ฯ

แปลความว่า อัตถิปัจจัย มี ๕ อย่าง คือ สหชาต, ปุเรชาต, ปัจฉาชาต, กพฬีการาหาร,  และรูปชีวิตินทรีย

มีอธิบายว่า เพราะความที่ยังคงมีอยู่ จึงเป็นปัจจัยช่วยอุปการะให้เกิดมี เกิด เป็นขึ้น ซึ่งจำแนกออกได้เป็น ๕ อย่าง คือ

๑. สหชาตัตถิปัจจัย รูปนามที่เกิดพร้อมกันร่วมกันนั้น ยังคงมีอยู่จึงเป็นปัจจัย

๒. ปุเรชาตัตถิปัจจัย รูปที่เกิดก่อนนั้น ยังคงมีอยู่ จึงเป็นปัจจัย

๓. ปัจฉาชาตัตถิปัจจัย นามที่เกิดทีหลัง แต่ยังไม่ทันดับไป คือยังคงมีอยู่นั้น เป็นปัจจัย

๔. อาหารัตถิปัจจัย หมายเฉพาะกพฬีการาหาร ซึ่งเป็นรูปอาหารอย่างเดียว และยังคงมีอยู่เป็นปัจจัย

ส่วนผัสสาหาร มโนสัญเจตนาหาร และ วิญญาณาหาร รวมอีก ๓ อย่าง ซึ่ง เป็นนามอาหารนั้น ไม่นับเข้าใน อาหารัตถิปัจจัยนี้ด้วย

๕. อินทริยัตถิปัจจัย หมายเฉพาะรูปชีวิตินทรียแต่อย่างเดียว ซึ่งยังคงมีอยู่ เป็นปัจจัย

ส่วนนามอินทรีย องค์ธรรม ๘ ไม่นับเข้าในอินทริยัตถิปัจจัยด้วย

อัตถิปัจจัย มี ๖ อย่าง

อีกนัยหนึ่งแสดงว่า อัตถิปัจจัย มี ๖ อย่าง โดยแยกข้อ ๒ ปุเรชาตัตถิปัจจัย ออกเป็น ๒ คือ วัตถุปุเรชาตัตถิปัจจัย ๑ และ อารัมมณปุเรชาตัตถิปัจจัย อีก ๑

อวิคตปัจจัย ก็มี ๕ หรือ ๖ อย่าง

อวิคตปัจจัย ซึ่งมีความหมายเป็นทำนองเดียวกันกับ อัตถิปัจจัยนั้น ก็จำแนก ได้เป็น ๕ ปัจจัย หรือ ๖ ปัจจัย อย่างเดียวกันกับอัตถิปัจจัยนั้นเหมือนกัน คือ

๑. สหชาตอวิคตปัจจัย                                     ๒. วัตถุปุเรชาตอวิคตปัจจัย

๓. อารัมมณปุเรชาตอวิคตปัจจัย                            ๔. ปัจฉาชาตอวิคตปัจจัย

๕. อาหารอวิคตปัจจัย                                     ๖. อินทรียอวิคตปัจจัย

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ