องค์ที่ ๑๐ ภพ

ภพ เป็นปัจจัยแก่ชาติ คือ ชาติจะปรากฏเกิดมีขึ้นมาได้ เพราะมีภพเป็น ปัจจัย ภพมีลักขณาทิจตุกะดังนี้

ลักขณาทิจตุกะของกัมมภพ

กมฺม ลกฺขโณ                      มีความเป็นกรรม เป็นลักษณะ

ภาวน รโส                           มีการทำให้เกิด เป็นกิจ

กุสลากุสล ปจฺจุปฏฺฐาโน       มีความเป็นกุสล อกุสล เป็นอาการปรากฏ

อุปาทาน ปทฏฺฐาโน             มีอุปาทาน เป็นเหตุใกล้

ลักขณาทิจตุกะของอุปปัตติภพ

กมฺมผล ลกฺขโณ                 มีความเป็นผลของกรรม เป็นลักษณะ

ภวน รโส                            มีการเกิดขึ้น เป็นกิจ

อพฺยากต ปจฺจุปฏฺฐาโน        มีความเป็นอพยากตธรรม เป็นอาการปรากฏ

อุปาทาน ปทฏฺฐาโน             มีอุปาทาน เป็นเหตุใกล้

ในบทก่อน ภพที่เป็นปัจจยุบบันนธรรมของอุปาทานนั้น ได้แก่ ภพทั้ง ๒ คือ ทั้งกัมมภพและอุปปัตติภพ

ในบทนี้ ภพที่เป็นปัจจัยแก่ชาตินั้น ได้แก่กัมมภพแต่อย่างเดียวเท่านั้น เพราะ กัมมภพเป็นผู้ปรุงแต่งให้ปรากฏอุปปัตติภพคือชาติขึ้น อุปปัตติภพคือชาตินั้นเป็นแต่ เพียงผลที่ปรากฏขึ้นโดยอาศัยกัมมภพ ดังที่ได้กล่าวแล้วในบทก่อน

ชาติ อันเป็นปัจจยุบบันนธรรมของภพนั้น ได้แก่ การเกิดขึ้นในภพใหม่ เป็น ครั้งแรกของโลกียวิปากวิญญาณ เจตสิกและกัมมชรูป นี่ก็คืออุปปัตติภพใน ๓๑ ภูมิ โดยมีขันธ์ ๕ หรือขันธ์ ๔ หรือขันธ์ ๑ ดังมีวจนัตถะ ว่า

ชนนํ ชาติ    การเกิดขึ้นของขันธ์ ชื่อว่า ชาติ

ชายนฺติ ปาตุภวนฺติ ธมฺมา เอตายาติ ชาติ สังขารธรรมทั้งหลายย่อมปรากฏ เกิดขึ้น โดยอาศัยธรรมชาติใด ธรรมชาติที่เป็นเหตุแห่งการปรากฏขึ้นของสังขาร ธรรมนั้นชื่อว่า ชาติ

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ