ปริจเฉทที่ ๙ กัมมัฏฐานสังคหวิภาค
หน้าที่
: 1 2
3 4 5 6 7
8 9 10 11 12
13 14 15 16 17
18 19 20 21 22
23 24 25
26 27 28 29 30 31 32
33 34 35 36 37 38 39
40 41 42 43 44 45 46
47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57
58 59 60 61 62 63 64
65 66 67 68 69 70 71
72 73 74 75
76 77 78 79 80 81
82 83 84 85 86 87 88 89
90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100
101 102 103 104 105 106 107 108
109 110 111 112 113 114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
ค้นหาหัวข้อธรรม
อัปปมัญญากัมมัฏฐานถึงฌานไม่เท่ากัน
ผู้เจริญ
เมตตา กรุณา มุทิตา กัมมัฏฐาน ๓
อย่างนี้
สำเร็จอย่างสูงได้เพียงรูปฌานเบื้องต่ำ
๔ คือแค่ จตุตถฌาน เท่านั้นเอง
ทั้งนี้เพราะ
เมตฺตาทโย
ตโต ปุพฺพา โทมนสฺส ช นิสฺสท
โสมนสฺสา วิปฺปโยคา เหฏฺฐา
จตุกฺกฌานิกา ฯ
พรหมวิหารเบื้องต้นทั้ง
๓ มี เมตตาเป็นต้น
เหล่านี้เป็นเหตุให้พ้นจากโทสะอันเกิดจากโทมนัส
จึงประกอบด้วยโสมนัสอยู่เสมอ
แยกกันไม่ได้
ฉะนั้นจึงสำเร็จได้แต่รูปฌานเบื้องต่ำ
๔
มีความหมายว่า
เมตตากัมมัฏฐาน
เป็นเหตุให้พ้นจาก
การพยาบาทปองร้าย
กรุณากัมมัฏฐาน
เป็นเหตุให้พ้นจาก
วิหิงสาความเบียดเบียน
มุทิตากัมมัฏฐาน
เป็นเหตุให้พ้นจาก
อนภิรติ
ความไม่ชื่นชมยินดีต่อความสุขความดีของผู้อื่น
อันการพยาบาทปองร้ายก็ดี
ความเบียดเบียนซึ่งกันและกันก็ดี
ความไม่ชื่นชมยินดีต่อความสุขหรือความดีของผู้อื่นก็ดี
ธรรมเหล่านี้ก็ได้แก่ โทสะ
อันเกิดจากโทมนัสเวทนา
เมื่อได้เจริญกัมมัฏฐานอันเป็นเหตุให้พ้นจากโทสะ
พ้นจากโทมนัสแล้ว
จิตใจผู้นั้นย่อมจะต้องเกิดโสมนัส
ด้วยเหตุนี้ ฌานที่เกิดจาก เมตตา
กรุณา มุทิตา ภาวนาทั้ง ๓ นี้
จึงได้แต่เพียงรูปฌานเบื้องต่ำ
๔
ซึ่งเป็นฌานที่เกิดพร้อมด้วยโสมนัสเวทนา
ส่วนผู้ที่เจริญอุเบกขากัมมัฏฐาน
สำเร็จได้เฉพาะรูปาวจรปัญจมฌานอย่างเดียว
เพราะอุเบกขาพรหมวิหารนี้
มีการวางเฉยต่อสัตว์ทั้งหลาย
แม้สัตว์นั้นจะกระทำสักการะบูชาตน
ตนก็ไม่มีความยินดี
จะกระทำร้ายตน
ตนก็ไม่มีความยินร้าย ดังนี้
แม้ว่าในขณะเจริญอุเบกขากัมมัฏฐานนี้
เบื้องต้นที่ยังอยู่ในกามชวนะนั้นอาจจะเกิดพร้อมกับโสมนัสบ้าง
อุเบกขาบ้างก็ตาม
แต่เมื่อเข้าถึงอัปปนาชวนะแล้ว
จะต้องเกิดพร้อมด้วยอุเบกขาเวทนา
ด้วยเหตุนี้ อุเบกขาพรหมวิหาร
จึงสามารถถึงรูปา
วจรปัญจมฌานโดยเฉพาะอย่างเดียว
จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ
