ปริจเฉทที่ ๙ กัมมัฏฐานสังคหวิภาค

หน้าที่ : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75
76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100
101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117
118 119 120 121 122 123 124 125 126 ค้นหาหัวข้อธรรม

วิปัสสนาญาณ

วิปัสสนาญาณ คือ ปัญญาที่กำหนดดูจนรู้แจ้ง ไตรลักษณ์ มีจำนวน ๑๐ ญาณ (ในจำนวนญาณทั้งหมด ๑๖ ญาณ) ดังมีคาถาที่ ๑๗ ที่ ๑๘ แสดงว่า

๑๗. กลาปโต สมฺมสน อุทยพฺพยทสฺสนํ ภงฺคญฺญาณํ ภยญฺญาณํ ตถาทีน วนิพฺพิทา ฯ

๑๘. มุญฺจิตุกมฺยตาญาณํ ปฏิสงฺขา นุปสฺสนา สงฺขารุเปกฺขานุโลม มิจฺจานุกฺกมโต ฐิตา ทเสมานิ วิปสฺสนา ญาณานีติ ปเวทิยา ฯ

สัมมสนญาณ อุทยัพพยญาณ ภังคญาณ ภยญาณ อาทีนวญาณ นิพพิทาญาณ มุญจิตุกมยตาญาณ ปฏิสังขาญาณ สังขารุเบกขาญาณ และ อนุโลมญาณ ตั้งอยู่แล้วโดยลำดับกันดังนี้ พึงทราบว่าทั้ง ๑๐ ญาณนี้ ชื่อว่า วิปัสสนาญาณ

มีความหมายว่า พระโยคีผู้เจริญวิปัสสนากัมมัฏฐาน จนมีวิปัสสนาญาณเกิดขึ้น ย่อมเป็นไปตามลำดับแห่งวิปัสสนาญาณ มีจำนวน ๑๐ ญาณ มีรายชื่อของแต่ละญาณดังที่กล่าวข้างบนนี้

แต่อีกนัยหนึ่ง ก็แสดงว่า วิปัสสนาญาณ มีเพียง ๙ โดยไม่นับสัมมสนญาณด้วย หากนับตั้งแต่อุทยัพพยญาณ เป็นต้นไป จนถึงอนุโลมญาณ ดังจะเห็นได้ในคาถาที่ ๒๗ ต่อไปข้างหน้า

จัดทำโดย มูลนิธิอภิธรรมมูลนิธิ